________________
શ્રી અરનાથજી 728
ક્રિયાકાંડોમાં ધર્મ માનીને ત્યાં અટક્યો છે. આ સોનાનું ઢાંકણું છે, જે ખોલવાનું તેને મન થતું નથી કારણકે તે સુવર્ણમય છે. સત્ય, પરમ સત્ય એની નીચે ઢંકાયેલું છે. એને દૂર કરવું પડશે. સોનાના ઢાંકણામાં એને સંતોષ છે. મજા છે. હું ધર્મ કરું છું! સાધના કરું છું! એવો અહંકાર તૃપ્ત થાય છે પણ એ છેતરાય છે. એક પરમ સત્યથી તે વંચિત રહે છે.
આનંદઘનજી મહારાજ આ બિંદુ ઉપરથી જીવને આગળની યાત્રા કરવાનું કહે છે. જીવને અજ્ઞાનતા વશ એવી સમજ છે કે સ્વાનુભૂતિ માટે બહારમાં કાંઇક કરવું પડે. એ કારણે એનો ઝોક સ્થૂલ સાધનો તરફ જાય છે, જેનો અનુભવ કરવો છે, તે સ્થૂલ નથી, સૂક્ષ્મ નથી પણ સૂક્ષ્મથી પણ સૂક્ષ્મ છે. અતિસૂક્ષ્મ છે. એ ક્યારે પણ સ્થૂલથી પકડાતો નથી.
વિવેક બુદ્ધિથી વિચારતા એમ લાગે છે કે જ્યારે સ્વાનુભવ થશે ત્યારે માત્ર અનુભવી જ હાજર હશે. પોતાના દ્વારા જ પોતાનો એ અનુભવ કરશે. તે વખતે સ્વરૂપથી ભિન્ન બીજા કોઇ પણ સાધનો ત્યાં હાજર નહિ હોય. જ્ઞાન વિવિધ શેયોમાં ફેલાયું છે, જેથી કરીને તે જ્ઞાન, જ્ઞાતાથી દૂર રહે છે. પર શેયોમાં ચેતના અટવાઇ જવાથી મૂળ વસ્તુનો અનુભવ શક્ય બનતો નથી. તે જ્ઞાનોપયોગ મૂળ વસ્તુની સમીપમાં આવતા તેને શાતામાં ઢળી જતાં વિલંબ થતો નથી. જ્ઞાતાને કોઈ સહાયની જરૂર નથી માત્ર મૌલિક સમજની જરૂર છે.
આત્માની અનુભૂતિ કરવી છે એવો ભાવ જેને ઉઠે છે, જ્યાંથી ઉઠે છે, તે તરફ દૃષ્ટિ જાય તો જોનાર અને અનુભવનાર બન્ને એક થઇ જાય. અને આ બન્નેનું એક થઇ જવું તે જ અનુભવ છે પણ આ અવસ્થા કોઇ વિચારથી, કોઇ ક્રિયાથી સિદ્ધ થતી નથી. પરંતુ તે માટે જીવને
ધ્યાન એટલે મતિજ્ઞાનની ગતિને સ્થગિત કરવી.
