________________
શ્રી અરનાથજી ,
122
કર્યા છે પણ કર્મના ઉદયના સાગરમાંથી બહાર નીકળીને ચેતનાના સાગરમાં કૂળ્યો નથી. બસ એમાં ડૂબી જવું એ જ સાધનાનો મર્મ છે. કોઈ સાધન, કોઈ ક્રિયા, કોઈ કર્મ, કોઈ અનુષ્ઠાન, કોઇ આલંબન અહીં કામમાં આવતા નથી. નિરુપાયતા છે અને તે સાધન પક્ષે છે અને તેથી જ આના માટેનું સાધન સાધ્યથી જુદુ ન હોઈ શકે. અહીં સાધન-સાધ્ય વચ્ચેનો ભેદ ન હોઈ શકે. સમગ્ર ઉપયોગ, સમગ્ર લક્ષ્ય અને સમગ્ર ચેતનાની ધારા, એ ધારા જ્યાંથી ઉઠે છે. તે તરફ, તેમાં વાળવાની છે. આ સ્વાભાવિક પ્રક્રિયા છે. કરવાની ક્રિયા નથી. એ પ્રમાદ પણ નથી અને બાહ્યપ્રવૃતિની દોડધામ પણ નથી એ અંતરની પરમ જાગૃતિ છે, મોક્ષ પુરુષાર્થ છે. .
સમાધિ મરણ એટલે મૃત્યુ નહિ પણ જન્મ મરણથી મુક્ત શુદ્ધાત્માનો અનુભવ. જે પદાર્થો જેવા છે તેને માત્ર તેવા જાણવા અને તેનો તે રીતે સ્વીકાર કરવો એ જ ધર્મ છે. એટલે કે આપણે જાણવા સ્વરૂપે જ રહેવાનું છે. એની Boundary-લક્ષ્મણરેખા ના ચૂકાય તે ખ્યાલમાં રાખવાનું છે, નહિ તો પ્રકૃતિ શરમાઈ જાય છે અને કહેશે કે આ કેવા છે? અમારી આબરું લે છે. દેહ હોવા છતાં દેહાતીત દશામાં રહેવું, સંકલ્પ-વિકલ્પ રહિત થવાનો પ્રયત્ન કરવો તે માટે વિકાર રહિત થવું તે ધર્મ છે.
દરસન જ્ઞાન ચરણથકી, અલખ સ્વરૂપ અનેક રે - નિર્વિકલ્પ રસ પીજીયે, શુદ્ધ નિરંજન એક રે. ધરમ પરમ.પ ' અર્થ: દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રરૂપે આત્મા ન લખી શકાય - ન કળી શકાય તેવા અનેકરૂપે છે (અને જો) નિર્વિકલ્પ રસનું પાન કરવામાં આવે તો શુદ્ધ, નિરંજન એવો એક પરમાત્મા દેખાય છે.
વિવેચનઃ કવિવર્યશ્રી આનંદઘનજી મહારાજે આ પાંચમી કડીમાં
ઉત્પાદ-વ્યય અવરથા અનિત્ય છે. પરંતુ મૂળાધાર દ્રવ્ય પદાર્થ તો નિત્ય છે.
