________________
711
111
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
કિ
અને તે વખતે દ્રવ્યકર્મોનો આત્મપ્રદેશોથી અત્યંત અભાવ થવો, તેને દ્રવ્યમોક્ષ કહ્યો છે. આવા મોક્ષમાં આકુળતાનો સંપૂર્ણ અભાવ છે. - હકીકતમાં પૂર્ણ, સ્વાધીન, નિરાકુલતા તે સુખ છે. પરંતુ અજ્ઞાની જનો એવુ નહીં માનતા શરીરમાં, સ્થાવર સંપત્તિમાં, પરિવારમાં સુખ માને છે. મોક્ષમાં દેહ-ઈન્દ્રિય, ખાવું-પીવું કાંઈ હોતું નથી, તેથી અજ્ઞાની લોકો મોક્ષ સુખને માનતા નથી. આ જ મોક્ષ સંબંધી ખોટી માન્યતા છે. નિદ્રામાં કશું ય સાથે કે પાસે નથી અને તે પણ ત્યાં સુધી કે સ્વની પણ અભાનતા હોય છે તો ય સુખ છે. અનિદ્રાના રોગીને નિદ્રા માટે ગોળીઓ લેવી પડતી હોય છે. ચક્રવર્તીને પણ પોતાના સ્ત્રીરત્નસહિત રાણીવાસની બધીય રાણીઓને ભૂલીને નિદ્રારાણીને શરણે જવું પડતું હોય છે. જો આવી દર્શનાવરણીય કર્મ જનિત અવસ્થામાં પણ વસ્તુ અને વ્યક્તિ વિના સુખ હોય; તો પછી કર્મરહિત એવી નિરપેક્ષ મોક્ષ અવસ્થામાં કશું ન હોવા છતાં સુખ કેમ ન હોય? હોય જ! એ સંપૂર્ણ, સ્વાધીન, શુદ્ધ, સર્વોચ્ચ, શાશ્વત સુખ જ મુક્તિસુખ છે. એ તો Pure, Perfect, Personal, Paramount, Permanent Happiness છે. આ તત્ત્વસંબંધી ભૂલના કારણે અજ્ઞાની જીવો અનંતકાળથી સંસારમાં ભટકી રહ્યા છે. તેથી જ આત્મતત્વનું શુદ્ધ શ્રદ્ધાન કરવા દ્વારા દર્શન શુદ્ધિ અને જ્ઞાન શુદ્ધિથી “દર્શન-જ્ઞાનચરણ થકી, શક્તિ નિજાતમ વાર રે” આ કડી અવલંબાઈ છે. “દર્શનજ્ઞાન-ચરણ થકી'માં ચરણ શબ્દનો અર્થ પરમ શરણ્યભાવ છે. નિજ શુદ્ધાત્મામાં વસવું-સ્થિતિ કરવી એ જ ચારિત્ર છે અને સ્વયંમાં વસવા રૂપ ચારિત્ર આત્માની અનંત શક્તિનો ઉઘાડ કરી દે છે.
નિજ પરમાત્મતત્ત્વના સમ્યમ્ શ્રદ્ધાન-જ્ઞાન-આચરણરૂપ શુદ્ધ રત્નત્રયાત્મક માર્ગ, એ પરથી અત્યંત નિરપેક્ષ હોવાથી મોક્ષનો ઉપાય છે
મનથી દિગમ્બર થતું એટલે મનોવણાના વસ્ત્રો મન ઉપરથી ઉતારલ.
વિકલ્પોથી રહિત થવું તે મનનું દિગમ્બરપણું છે.
