________________
શ્રી અરનાથજી ,
710
710
સિદ્ધિ થાય છે. સર્વથા એકાન્ત માનવાથી નિશ્ચય-વ્યવહારનો લોપ થાય છે.
વિકાર તે આત્મદ્રવ્યનો ત્રિકાળી સ્વભાવ નથી પણ ક્ષણિક યોગ્યતારૂપ પર્યાય સ્વભાવ છે. તે ઉદયભાવ હોવાથી પર્યાય અપેક્ષાએ જીવનું સ્વતત્ત્વ છે. - તેથી આત્માની વૈભાવિક રમણતા – રાગ પરિણામ આત્માનું કાર્ય છે અને તે જ પુણ્ય-પાપ રૂપ છે. રાગાદિ પરિણામનો આત્મા કર્તા છે. તેને જ ગ્રહનાર અને છોડનાર છે; આવું નિરૂપણ અશુદ્ધ નિશ્ચય નયનું છે. અનુપચરિત વ્યવહાર નયે આત્મા દ્રવ્યકર્મનો તથા ઉપચરિત વ્યવહાર નયે નગરાદિકનો કર્તા છે. - તેથી જ સભાનતાપૂર્વકની આત્મ જાગૃતિ દ્વારા, જ્ઞાયકપણે રહીને, હેય-જોય ને ઉપાદેયનો વિવેક કરી, દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રના પૂર્ણ શ્રદ્ધાન સાથે આત્માની સ્વયંની અનંત શક્તિનો જે સ્ત્રોત છે, તેને અવધારવાનો છે અને નિજાતમની મસ્તીને માણવાની છે. સ્વમાં ઉપયોગવંત રહીને પરસમય પર દ્રવ્ય, પર ક્ષેત્ર, પર કાળ અને પર ભાવનું વિલીનીકરણ કરવાનું છે અને વિકાર રહિત શુદ્ધજ્ઞાન-દર્શનરૂપ આત્માનું પ્રગટીકરણ કરવાનું છે અને તે આત્માનો ધર્મ છે. આ ધર્મથી આત્માને આગામી કર્મોનો આશ્રય રોકાઈ સંવર થાય છે એટલે કે પુણ્ય પાપરૂપ અશુદ્ધ ભાવને-આશ્રવ ભાવને આત્માના શુદ્ધભાવદ્વારા રોકવા તે ભાવ સંવર કહેવાય અને તદનુસાર કર્મોનું અટકવું તે દ્રવ્ય સંવર છે. આત્માના અખંડ આનંદ સ્વભાવની વૃદ્ધિ થવી, તે ભાવનિર્જરા કહેવાય અને તેનું નિમિત્ત પામીને જડ-પૌદ્ગલિક ફર્મોનું આત્મા પરથી ખરી જવું, તે દ્રવ્યનિર્જરા કહેવાય. ઘાતકર્મોનો સંપૂર્ણ શય થઈ પૂર્ણ શુદ્ધ કેવલજ્ઞાન પર્યાયનું પ્રગટ થવું તેને ભાવમોક્ષ કહેવાય
* સ્વ-પરનું ભાન ભૂલી જવું એ ‘લય” છે. જ્યારે પરથી પર(દૂર) થઈ જઈ સ્વમાં સ્થિર થઈ જવું તે ‘મય’ છે.
