________________
705
10
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
%
- પર્યાય પણ દ્રવ્યની જ છે. પર્યાય કાંઈ દ્રવ્યથી જુદી નથી. જેવું દ્રવ્ય છે તેવી જ જો પર્યાય છે; તો તે નિર્મળ શુદ્ધ પર્યાય છે અન્યથા મલિન છે. કપડું એના સ્વરૂપમાં શુદ્ધ જ છે માત્ર તેના ઉપર મેલ લાગવાથી તે મેલું કપડું કહેવાય છે અને મેલા કપડા તરીકેનો વ્યવહાર થાય છે.
જ્યારે તે મેલ નીકળી જાય છે ત્યારે તે સ્વચ્છ-ઉજળું કપડું કહેવાય છે કારણ કે એવું તે શુદ્ધ મુળમાં હતું તેવું હવે દેખાવમાં આવ્યું. કપડું તો શુદ્ધ ઉજળું જ હતું પણ મેલથી તેની શુદ્ધતા ઢંકાઈ-આવરાઈ ગઈ હતી. એમ મહીં ભીતરમાં આત્મા તો શુદ્ધ જ છે. આત્માની એ શુદ્ધતા કર્મથી આવરાઈ ગઈ છે, તેને આવરણો હઠાવીને પ્રગટ કરવાની છે.
તારા નક્ષત્રગ્રહ ચંદ્રની - જ્યોતિ દિનેશ મોઝાર રે, દર્શન-જ્ઞાન-ચરણ થકી, શક્તિ નિજાતમ ધાર રે.. ધરમ પરમ..૩
અર્થ : તારા, નક્ષત્ર, ગ્રહ અને ચંદ્રમાની જ્યોતિ જેમ સૂર્યની કાંતિમાં સમાય છે તેવી રીતે જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર એ પણ આત્માની શક્તિરૂપ હોવાથી-આત્માના જ ગુણો હોવાથી તે આત્મામાં જ સમાય છે કારણકે ગુણ અને ગુણી જુદા નથી હોતા.
વિવેચન ઃ આ વિશ્વમાં જ્યોતિ ત્રણ પ્રકારે મનાયેલી છે. દ્રવ્ય જ્યોતિ, ભાવજ્યોતિ અને પરમ જ્યોતિ. તેમાં દ્રવ્ય જ્યોતિથી તારાનક્ષત્ર-ગ્રહ-ચંદ્ર-સૂર્ય-દીપક-વીજળી વગેરેનું ગ્રહણ થાય છે. તારા, નક્ષત્ર, ગ્રહ, ચંદ્ર વગેરેની જ્યોતિ જેમ સૂર્યની તેજસ્વીતામાં સમાય છે તેમ ભાવજ્યોતિ એ શુદ્ધાત્મામાં લીન થાય છે.
દરેક જ્યોતિ પોતે સ્વતંત્ર પરિણમન કરતી હોવાથી તેની તેજકલા સૂર્યમાં ભળી જતી જણાય છે પણ તેમાં એકરૂપ થતી નથી. સૂર્યમાં ભળવા
ધ્યાનમાં મનોવર્ગણાના ઉચ્ચ પૂણલો હોય છે અને સત્સંગમાં મનોવણા ઉપરાંત ભાષાવર્ગણાના ઉચ્ચ પુદ્ગલો હોય છે.
