________________
શ્રી અરનાથજી
704
અસંખ્ય પ્રદેશો અને અનંતગુણો સાથે છે. તેમાંનો એકાદ પ્રદેશ કે એકાદ ગુણ કદી પણ આત્મ દ્રવ્યથી છૂટો પડતો નથી અને આત્માનો સંગ છોડતો નથી; તેથી આ સંગ ત્રિકાળ ધ્રુવ, નૈસર્ગિક અને અનાદિ અનંત છે; એ જ એનો અગુરુલઘુ ગુણ છે. કર્મોનું ઉદયરૂપ પરિણમન પુદ્ગલની તે તે સમયની યોગ્યતાથી થાય છે. ઉદય આવીને નિર્જરી જાય છે. આત્માના પર્યાય સાથેનો સંગ છોડ઼ી દે છે. તે બધાનો હું જ્ઞાતા-દૃષ્ટા અને સાક્ષી માત્ર છું. આમ આત્મા કર્મનો સંગ ન કરતાં, તેનો આશ્રય ન કરતાં ક્રમશઃ કર્મોથી અને આનુષાંગિક અન્ય બાહ્ય પદાર્થોના સંગથી નિવૃત થઈ અંતે એકમાત્ર ચૈતન્ય ધાતુરૂપ બની મોક્ષપદ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
જીવને જે કર્મ સાથે સંબંધ છે, તે પણ પર્યાય સાથે છે. પરંતુ તે સંગ પણ છૂટે છે અને વળી નવા કર્મો બંધાય છે, તેની સાથે સંગ થાય છે પણ તે સંગ વ્યવહારે છે. તે સંગ એવો નથી કે આત્માના પર્યાય સાથે તદ્રુપ થઈ જાય અને ક્યારે પણ ન છૂટે. કર્મોનું જે પુદ્ગલ પરિણમન તે પરમાર્થે આત્માના પર્યાયથી ભિન્ન છે. તેથી દરઅસલ આત્મા શુદ્ધાત્મા છે અને અસંગ છે. અને આવો આત્મા તે સ્વ સમય છે જ્યારે શુભાશુભ ભાવે પરિણમતો આત્મા એ અશુદ્ધ આત્મા છે અને તે પર-સમય છે.
जंजं समयंमि जीवो, आविसइ जेण जेण भावेण । સો તમિ તમિ સમયે, સુહાસુદ માંં બંધ ||
-
ઉપદેશ માલા
જે સમયે આત્મા, આત્મધર્મની બહાર જઇ પરભાવમાં, જે જે ભાવે પ્રવર્તન કરે છે, તેનાથી તે આત્મા શુભાશુભ કર્મને બાંધે છે. આમ જ્યાં કર્મબંધ છે ત્યાં સ્વમાં ઠરવાપણું નથી. પરંતુ પરમાં જવાપણું છે અને તેથી તે સ્વ સમય નહિ પણ પર સમય છે, પછી તે શુભકર્મબંધ પણ કેમ ન હોય!
માત્ર યોગક્રિયાની પાલના હોય પરંતુ ઉપયોગક્રિયા-અંતરક્રિયા ન હોય તો કેવળજ્ઞાન નિરાવરણ થતું નથી.
