________________
શ્રી શાંતિનાથજી . 624
"624
માન્યતા ખોટી છે એમ જણાવવા તેને મતાર્થી તરીકે ઓળખાવેલ છે. બાકી બાહ્ય સાધુવેષ, સાધુપણાના આચાર તેમજ દેવાદિગતિના ભાંગા ગણવા રૂપ દ્રવ્યશ્રુતજ્ઞાન એ પણ પરંપરાએ તો મોક્ષના કારણના કારણ બને છે; તેમાં આત્મજ્ઞાની પુરુષને કોઈ સંશય જ નથી. પરંતુ મતાર્થી તો તેને સીધું જ મોક્ષનું કારણ અર્થાત્ મોક્ષમાર્ગ માની લે છે તે માટે થઈને બતાવ્યું છે કે આવી માન્યતા આત્માર્થીને ના ઘટે. આત્માર્થી તો આત્માનો અંશ પ્રગટે તેમાં જ મોક્ષમાર્ગ માને બાકી તે સિવાયના બીજા કારણો ગમે તેટલા સારા પણ હોય તોય પણ તેમાં મોક્ષમાર્ગ માને નહિ. એને મન પરંપર કારણથી અધિક અનંતર કારણની મહત્તા છે કારણકે શીઘૂમોક્ષની કામના છે. - આત્માર્થી તો વીતરાગ પરિણતિના અંશને જ મોક્ષમાર્ગ માને છે. તે ન પ્રગટે ત્યાં સુધી ગમે તેવા ઊંચા આચારો પાળવા છતાં, ગમે તેટલા શાસ્ત્રો ભણવા છતાં, તેમજ ખંડનમંડનના આટાપાટા ગૂંથવા છતાં કે વાદ કરવા દ્વારા અનેક ઉપર વિજય પ્રાપ્ત થવા છતાં ત્યાં મોક્ષમાર્ગની શરૂઆત થઈ છે તેમ માનતો જ નથી. બાહ્ય સાધનો, વેશ તથા દ્રવ્યશ્રુતજ્ઞાન દ્વારા પોતાના લક્ષ્યને આંબવાનો પ્રયત્ન કરે છે પણ તેમાં મોક્ષમાર્ગ માનવાની ભૂલ કરતો નથી. ભવિતવ્યતા સાનુકૂળ થયે છતે, કાળલબ્ધિનો પરિપાક થયે છતે નિજ પુરુષાર્થ અને યથાર્થ સમજણથી વીતરાગ પરિણતિનો અંશ પ્રગટે છે અને તેને જ તે મોક્ષમાર્ગ માને છે. - આમ આત્માર્થી અને મતાર્થીનું સુરેખ ચિત્ર જો સ્પષ્ટ થઈ જાય તો પછી મતાર્થના જે લક્ષણો બતાવ્યા છે તેમાં ખંડન કરવા જેવું કાંઈ રહેશે નહિ. આત્મજ્ઞાની મહાપુરુષના એક એક વચનમાં અનંતાનંત આગમો સમાયેલા છે એવી જ્યારે શ્રદ્ધા થાય છે ત્યારે તેમના વચન ઉપર ઉહાપોહ કરતા અદ્ભૂત રહસ્યો ખૂલે છે, તે સિવાય નહિ.
આનંદ એ અનુભવ તત્ત્વ છે. યેતનાનું લક્ષણ જ્ઞાન છે અને જ્ઞાનનું લક્ષણ આનંદ છે.
