________________
શ્રી શાંતિનાથજી 594
કોઈ પ્રયત્નો થયા નથી. સુખ તો આનંદ સ્વરૂપે મહીં જ પડ્યું છે કે જેમાંથી જ તે આજેય ઉદ્દભવી રહ્યું છે પણ આપણે તેને બહાર પરપદાર્થમાંથી મળે છે એવું માનીએ છીએ. એવા એ આપણી ભીતરમાં આપણા આત્મદ્રવ્યમાં રહેલાં આનંદને બહાર પર્યાયમાં લાવીને અનુભવવાનો છે.
નિર્પ્રથમુનિપણું એટલે સર્વોત્કૃષ્ટ સાધકદશા જેમાં આત્માને પોષક સાધનાના માર્ગમાં જ અસંગપણે વૃત્તિ રમતી હોય. તેથી નિગ્રંથને પરવસ્તુ તરફ પ્રીતિ હોય નહિ. નિગ્રંથને દેહ પણ પર વસ્તુ છે કારણકે આત્મા દેહથી ભિન્ન છે. દેહ વિનાશી છે, આત્મા શાશ્વત છે; એવી એને સ્વાનુભવપૂર્વકની પ્રતીતિ છે; માટે દેહ ઉપર પર તેને મૂર્છા કે આસક્તિ હોય નહિ, આત્મભિન્ન સઘળા પરપદાર્થો પ્રત્યે ઉદાસીનતા જ હોય.
વ્યવહારની ભૂમિકા પર પ્રતિકૂળતામાં સહન કરવાની વાત છે પણ તે ભૂમિકા વટાવીને આગળ અધ્યાત્મની ભૂમિકાએ રહેલા આત્માઓ માટે તો સહન કરવાની નહિ પણ સ્વીકારની જ ભૂમિકા છે. પ્રભુએ બહુ દુઃખો સહન કર્યા એવું જે કહેવાય છે; એ બાળ જીવોને સમજાવવા માટેનો એમની બાળભાષામાં કરાતો વ્યવહારનય સંમત વચન પ્રયોગ છે. હકીકતમાં તો પ્રભુએ પ્રેમથી તે સંયોગોને આવકાર્યા છે અને આત્મામાં રહી ચિદાનંદની મસ્તી માણી છે. કર્મોને પ્રેમથી આમંત્રી તેમના દેણા ચૂકવી અલવિદા કહીને પ્રેમથી વિદાય આપી છે અને ઋણમુક્ત થઇને મુક્તિ તરફ પ્રયાણ કર્યું છે; તે વાત ભૂલવા જેવી નથી.
દુષ્ટજન સંગતિ પરિહરી, ભજે સુગુરુ સંતાન રે; જોગ સામર્થ્ય ચિત્ત ભાવ જે, ધરે મુગતિ નિદાન રે.. શાંતિ..૮ અર્થ : શાંતિ પદના ચાહક મોક્ષાભિલાષી આત્માએ દુષ્ટ
બાહ્યમાં ત્યાગ અવસ્થા એ દૃશ્ય છે. જ્યારે અત્યંતરમાં વૈરાગ્ય એ દૃષ્ટિ છે. કારણ વૈરાગ્ય એ ભાવ તત્ત્વ પ્રઘાન છે.
