________________
શ્રી શાંતિનાથજી
592
ધ્યાન-સમાધિ દ્વારા અનુભવાય તેને અહિંયા યોગીરાજ વિધિ તરીકે ઓળખાવવા માંગે છે. તે જ રીતે હિંસા-જુઠ-ચોરી-મૈથુન-પરિગ્રહક્રોધ-માન-માયા-લોભ-રાગ-દ્વેષ-ઈષ્ય-અસુયા વગેરે અઢાર પાપસ્થાનકના ભાવો આત્મપ્રાપ્તિમાં બાધક હોવાથી તેનો આત્માની પરમાત્મસ્વરૂપે પ્રાપ્તિમાં પ્રતિષેધ કરવામાં આવ્યો છે. આ બંને દ્વારા આત્માને પરમાત્મસ્વરૂપે અનુભવીને સંસારથી મુક્ત કરવાનો છે. અનાદિથી આત્મસ્વરૂપ કર્મોથી ઢંકાયેલુ હોવાના કારણે ખોવાયેલા જેવું છે તેને કોઈપણ ભોગે પ્રાપ્ત કરવું એ જ એક કર્તવ્ય છે.
આગમમાં પણ આ જ પ્રમાણે કહ્યું છે અને મોટા સાધુ સંતોએ પણ આ જ રીતે આત્માની પ્રાપ્તિ કરેલ છે; માટે જેમને શાંતિનાથ ભગવાનનું સ્વરૂપ કે પોતાના આત્માના સ્વરૂપને જાણવાની કે પામવાની ઈચ્છા હોય તેઓએ પૂર્વોક્ત વિધિ પ્રતિષેધનો માર્ગ આચરીને આત્માને ગ્રહણ કરવો; એવો ભગવાનનો ઉપદેશ છે અને તે સદ્ગુરુની પ્રાપ્તિથી થાય છે; એમ જાણવું. આગમોમાં શુદ્ધ આત્માનું સ્વરૂપ પણ બતાવવામાં આવ્યું છે અને તે સિવાય બીજા અચેતન દ્રવ્યો તેમજ ક્ષેત્ર-કાલ સંબંધી વર્ણન પણ વિસ્તારથી કરવામાં આવ્યું છે. સાચી મુમુક્ષુતા જાગે છે ત્યારે તે આત્મા સર્વત્ર અનાગ્રહી બનીને ગુણગ્રાહી દૃષ્ટિ અપનાવે છે અને પછી શાસ્ત્રોમાંથી કે તે તે કાળે વિદ્યમાન પ્રત્યક્ષ આત્મજ્ઞાની સદ્ગુરુના ઉપદેશથી આત્માને પામવાની સાધના પદ્ધતિ શોધી લે છે અને તે દ્વારા આત્માને પામે છે.
જ્યાં સાચી મુમુક્ષુતા જાગતી નથી ત્યાં આત્માઓ ઘરબાર છોડીને ચારિત્ર લેવા છતાં, ઘોર તપ-ત્યાગ-કઠોર ચર્યા આચરવા છતાં, શાસ્ત્રો ભણવા છતાં, ક્ષેત્ર અને કાળના ભેદોમાં અટવાઈ જાય છે. તેને
સંયોગ સંબંધમાં કાળ હોય છે. સંયોગ સંબંઘ એનું નામ જ કાળ.
