________________
શ્રી ધર્મનાથજી
552
સમક્ષ હોવા છતાં, તે તારી નજરે ચઢતું નથી. પાણીમાં રાત’દિ રહેનારો મત્સ્ય પાણીથી તરસ્યો રહે તો તે આશ્ચર્ય જ ગણાયને? (જગત ઉલ્લંઘી હો જાય)- આખું વિશ્વ નિકટ રહેલા પ્રેમને ઉલ્લંઘીને વિષયોના આકર્ષણે રાગભોગમાં સુખ માની રહ્યું છે. વિષયોમાંથી સુખ મળશે એમ માનીને પ્રેમસ્વરૂપ આત્માની ઉપેક્ષા કરી રહ્યું છે અને પર તરફ દોટ મુકી રહ્યું છે.
(જ્યોતિ વિના જુઓ જગદીશની-અંધોઅંધ પુલાય) - જ્ઞાનદર્શનની જ્યોત સદા પોતાનામાં જલતી હોવા છતાં તે જ્ઞાન-દર્શનમય પરમાત્મ તત્ત્વની જ્યોતને નહિ જોતાં અજ્ઞાનતાથી અંધ બનીને-વિવેકભ્રષ્ટ બનીને એક આંધળો બીજા આંધળાની પાછળ દોટ મૂકીને દોડે તેમ મનની દોરવણીથી આત્મભાન ભૂલી જીવ વિષયો પાછળ દોડી રહ્યો છે. સમગ્ર વિશ્વ-ચૌદ રાજલોકના તમામે તમામ જીવોની પ્રાયઃ આ દશા છે. આમાંથી મોટામોટા માંધાતાઓ પણ બાકાત નથી. આ કરૂણ કહાની જીવમાત્રની છે. જુઓ તો ખરા! પ્રેમના સાગર સમા અને જ્ઞાન-દર્શનની જ્યોતિવાળા એવા જગદીશની આ હાલત! મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત અને અહંકારરૂપી ચોરોએ ભેગા થઈને જીવની કેવી ભૂંડી હાલત કરી છે! જ્ઞાનદષ્ટિથી ઉપયોગને ભીતરમાં વાળ્યા સિવાય પોતાના ઘરના અખૂટ ભંડારને જીવો મેળવી શકતા નથી.
गिरिमृत्स्नां धनं पश्यन्, धावतीन्द्रिय मोहितः ।
अनादि निधनं ज्ञानं, धनं पार्श्वे न पश्यति ।। - શાનસાર
મોટા પર્વતોની ગિરિ કંદરાઓમાં અને પૃથ્વીની ખાણોમાં નિધાનની વાત સાંભળીને તે મેળવવા મનુષ્ય દોડધામ કરે છે પરંતુ અનાદિ અનંત એવા પોતાનો જ્ઞાનરૂપ ખજાનો પોતાની સમીપે હોવા છતાં જીવો તે તરફ દૃષ્ટિ પણ કરતા નથી.
જ્યાં થવાનું મટી જાય, જ્યાં કરવાનું મટી જાય, જ્યાં બનવાનું મટી જાય ત્યાં તેને થયું કહેવાય, કર્યું કહેવાય, બન્યું કહેવાય અને ત્યારે તે વ્યક્તિ કૃતકૃત્ય થઈ કહેવાય.
