________________
શ્રી ધર્મનાથજી
546
જેના અ ં-મમ ગળી ગયા છે તે ગુરુ છે.
જે ત્રિકાળ તત્ત્વ છે તેમાં અહં હોય નહિ અને જે દેશ તત્ત્વ છે જે દેશ, કાળથી ખંડિત તત્ત્વ છે, તેમાં અહં કરાય નહિ.
વસ્તુ પોતાના ઓશીકે છે અને હિમાલયમાં શોધવા નીકળ્યો છે. કસ્તુરીયા મૃગ જેવી જીવની સ્થિતિ છે. હિમાલયમાં શોધવા નીકળ્યો છે પણ દેહાલયમાં શોધતો નથી. આત્મા દેહાલયમાં છે એ પણ વ્યવહારનું કથન છે. ખરી રીતે તત્ત્વદૃષ્ટિથી જોઇએ તો આત્મા આત્મામાં જ છે. સ્વદ્રવ્ય-સ્વક્ષેત્ર-સ્વકાળ અને સ્વ-ભાવની અપેક્ષાએ આત્મા અસ્તિ છે. પર દ્રવ્ય, પર ક્ષેત્ર, પર કાળ અને પર ભાવની અપેક્ષાએ આત્મા નાસ્તિ છે. માટે સ્વમાં જ સ્વની ખોજ જગાવવાની છે. પરમાં ક્યાંય સ્વના દર્શન થવાના નથી. પોતાનું પોતાનામાં હોય તે બહાર ફાંકા મારવાથી કેમ મળે? ડોશીમાની સોય ઘરમાં-અંધારામાં ખોવાઇ ગઇ છે અને તેને ઘરની બહાર શેરીની બત્તીના અજવાળામાં શોધવાની મૂર્ખાઇ જેવી મૂર્ખાઈ આપણે કરી રહ્યા છીએ. જ્ઞાનનું અજવાળું આત્મામાં લઇ જઈએ અને ત્યાં શોધીએ તો ત્યાંથી મળે.
આત્મા એ સ્વદ્રવ્ય છે. તેના અસંખ્ય પ્રદેશો એ સ્વક્ષેત્ર છે. વર્તમાન એક સમય તે સ્વકાળ છે અને વીતરાગતાની સ્પર્શના એ સ્વભાવ છે. તેની અપેક્ષાએ શરીર-ઈન્દ્રિયો એ પર દ્રવ્ય છે. તે શરીરના પુદ્ગલો જે આકાશ પ્રદેશમાં રહેલાં છે, તે પર ક્ષેત્ર છે, વર્તમાન સમયને છોડીને બાકીનો બધો કાલ એ પરકાળ છે અને શુભાશુભભાવો એ પરભાવ છે.
અધ્યાત્મમાં એક સમયની, એક પરમાણુની જેમ કિંમત છે, તેમ એક ભાવની, એક સદ્વિકલ્પની, એક સંકલ્પની પણ કિંમત છે.
