________________
જૈસલમેરનું રૂપ-સ્વરૂપ
કઈ પણ નગરીનું બહારનું રૂપ–સ્વરૂપ તેના આંતરિક મનને આભાસ કરાવે છે. યાત્રાળુને માટે તેની બહારની છટા તેની અંદરના સંગઠન અંગે પોતાની વિશિષ્ટતા બતાવવા માટે પૂરતી છે. ઊંચા ઊંચા પહાડો પર વસેલ જૈસલમેર નગરને વિશાલકાય કિટલે ગન્નત ભાવથી ઊભેલ ચિત્તાકર્ષક અટારીઓ, રાજમહેલ, તાલ-તડાગ મંદિર, કુવાઓ, વાવ તથા બાગબગીચા વગેરે એટલાં સુરમ્ય દશ્ય ખડાં કરે છે કે નવો આવનાર તે જોઈને સ્તબ્ધ જ બની જાય છે. સવારના પહેરમાં સૂર્યોદય સમયે પીળા પીળા પથ્થરોથી બનેલ કિલ્લે, મંદિર તથા ભવન વગેરે જોઈને પ્રસન્ન બનેલા આગંતુક જેસલમેરને સેનાની નગરીની ઉપમા આપ્યા વગર રહી શકતું નથી. જેસલમેરની ગૌરવ ગરિમાનું સુંદર ' વર્ણન તે સમયના સમાજસેવક તથા સાહિત્યકાર શહીદ સાગરમલજીના નીચેના શબ્દોમાં સહેજે ઉપલબ્ધ થઈ જાય છે : -
गढ चितौड सम अजय, हिमगिरि सा गिरि द्युत धाम । - महा तुच्छ है जिसके आगे स्वर्ण भूमि कैलास ललाम ॥
मिटी गुलामी नौरोज़ा की प्रबल शत्रु को करके जेर ।
उत्तर घर किवाड कहावे यही हमारा जैसलमेर ॥ તે ખરેખર જૈસલમેરનાં વિશાળ તેમજ ભવ્ય જૈનમંદિરે અને તેમાં વિદ્યમાન મૂર્તિકલા તથા જ્ઞાનભંડાર વગેરે તેના નામને ઉજજવળ તેમજ સાર્થક કરી રહેલ છે. તે જ તેનું આકર્ષણ છે. તે સિવાય નિગરમાં ઉપલબ્ધ જ્ઞાનભંડાર, ગઢસીસર, તળાવ, પટવા વગેરે ભાગ્યશાળીઓની ગગનચુંબી ભવ્ય આકર્ષક હવેલીઓ આ નગરની શોભામાં ચાર ચાંદ લગાવવામાં સદેવ સહગી રહેલ છે.
