________________
ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ
રાજસ્થાનની ઉત્તર પશ્ચિમે જેસલમેર એક પ્રથમ દરજજાની રિયાસત (state) રહેલ છે. આજે તે રાજસ્થાનને એક વિશાળ જિલે છે. ક્ષેત્રફળની દૃષ્ટિએ જોઈએ તે રાજસ્થાનમાં આ રિયાસતને ત્રીજો નંબર છે, પરંતુ આક્રમણકારો સામે બાથ ભીડવામાં તેનું સ્થાન અનેખું રહેલ છે. આ તે જ સ્થાન છે, જ્યાંથી ગઝની તથા કાબૂલથી આવનાર હુમલાખોરોને રોકીને પાછા કાઢવામાં આવતા હતા. આણે મધ્યયુગમાં બહાવલપુરના નવાબ સાથે ટક્કર લીધી તથા સિંધના દૂર લૂંટારાઓને તબાહ કર્યા અને આજે પણ તે પાકિસ્તાની લૂંટારાના છક્કા છેડાવી દઈને તેમને ભારતીય સીમાથી દૂર હાંકી કાઢીને ભારતીય સીમાની સુરક્ષા ખાતર પિતાનું યોગદાન કરે છે. ભારત રાષ્ટ્રના આ સજાગ પહેરેદારની આ ગૌરવપૂર્ણ બાબત. ઈતિહાસવેતાએથી તથા રાજનીતિવેત્તાઓથી અજાણ નથી. આ રાજ્યની આ પ્રખ્યાત વીરતાને લીધે જ ભારતીય ગણરાયે સ્વર્ગીય મહારાવલ શ્રી ગિરધરસિંહજી નરેશને લેફટીનેન્ટ કર્નલની સન્માનનીય પદવી અર્પણ કરીને તેમને ગૌરવાન્વિત બનાવ્યા હતા.'
ભારત રાષ્ટ્રમાં આવા પ્રકારનું સૈનિક સન્માન મેળવનાર સર્વપ્રથમ સેનાની શ્રીમાન રાવલસાહેબ જ હતા.
આ રાજ્યની સીમા (સરહદ) પૂર્વમાં બિકાનેર, દક્ષિણમાં જોધપુર અને ઉત્તર તથા પશ્ચિમમાં પાકિસ્તાનમાં આવેલ બહાવલપુરને મળે છે. તેનું ક્ષેત્રફળ ૧૬૦૧૨ ચોરસ માઈલ છે.
