________________
૩૪
ભુવનદેવતાની સ્તુતિ
DO
સૂત્ર પરિચય :
ભુવનદેવતાને ઉદ્દેશીને રચાયેલી આ સ્તુતિને ભુવનદેવતા સ્તુતિ કહેવાય છે. ભુવન એ ક્ષેત્ર અંતર્ગત એક વિભાગ છે. જે મુકામમાં રહી સાધુસાધ્વીજીભગવંતો પોતાના સંયમની સાધના કરે છે તેને ભુવન કહેવાય છે. આ ભુવન જો ઉપદ્રવ રહિત હોય તો સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો નિશ્ચિંત બની સંયમાદિની સાધના કરી શકે છે. તેથી આ સ્તુતિ દ્વારા આ ભુવનના અધિષ્ઠાયક દેવતાને પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે કે તમો જ્ઞાનાદિમાં રક્ત એવા સાધુ-સાધ્વીનું શિવ કરો એટલે કે આ ભવનના વાતાવરણને ઉપદ્રવ રહિત કરો. શ્રમણભગવંતો જ્યારે સ્થાનાંતર કરે છે ત્યારે તે નવા સ્થાનમાં તેઓ માંગલિક પ્રતિક્રમણ કરે છે. આ માંગલિક પ્રતિક્રમણ તથા પક્ખિ, ચઉમાસી અને સાંવત્સરિક પ્રતિક્રમણના અંતે ભુવનદેવતાના સ્મરણાર્થે એક નવકારનો કાયોત્સર્ગ કરી આ સ્તુતિ બોલાય છે.
શ્રમણસંઘની વૈયાવચ્ચ કરનાર દેવતાઓનું અવસરે સ્મરણ કરવું તે સાધકનું કર્તવ્ય છે. આવી વાત પૂ. હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ લલિતવિસ્તરા ગ્રંથમાં, પૂ. ભદ્રબાહુસ્વામીએ આવશ્યકનિર્યુક્તિમાં તથા પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભ ગ્રંથમાં પણ જણાવેલી છે.
