________________
૧૭૦
સૂત્રસંવેદના-૫
આવેલી આપત્તિની વાત કરી. ત્યારે વિષ્ણુકુમાર ઉપશમભાવના આનંદમાં મગ્ન હતા. તેમાંથી બહાર આવવું તેમના માટે સહેલું ન હતું, પરંતુ સંઘની રક્ષાનો સવાલ હતો. સંઘની રક્ષા નમુચિને સજા કર્યા વિના શક્ય નહોતી અને સજા કાષાયિક ભાવ વિના થઈ શકે તેમ નહોતી. તે કાષાયિક ભાવમાં આવવા મુનિને ખૂબ મહેનત કરવી પડી. સામાન્ય માણસ માટે આત્મામાં સ્થિર થવું અઘરું હોય છે, જ્યારે જ્ઞાનમગ્ન યોગીઓ માટે બહાર આવવું અઘરું હોય છે. છતાં મુનિ પ્રશસ્ત કષાયોની ઉદીરણા કરી જૈન સાધુઓની રક્ષા કાજે ધ્યાન છોડી હસ્તિનાપુર આવ્યા. . '
વિષ્ણુકુમાર મુનિએ નમુચિ સાથે સમજાવટ કરવાના ઘણા પ્રયત્ન કર્યા, પણ તે ન માન્યો. અંતે તેમણે નમુચિ પાસે ત્રણ ડગલાં ભૂમિ માગી. માંગણી સ્વીકારાતાં કોપાયમાન થયેલા વિષ્ણુમુનિએ એક લાખ યોજનાનું વિરાટ શરીર બનાવી, એક પગ સમુદ્રના પૂર્વ કાંઠે મૂક્યો અને બીજો પગ સમુદ્રના પશ્ચિમ કાંઠે મૂક્યો. ‘ત્રીજું પગલું ક્યાં મુકું ?” એમ કહી, તેમણે ત્રીજો પગ નમુચિના મસ્તકે મૂક્યો. તેનાથી તે મરીને નરકે ગયો. આ રીતે તેઓએ પ્રયત્નપૂર્વક ક્રોધ કરીને સંઘને ઉપદ્રવોથી મુક્ત કર્યો. ત્યારબાદ દેવો, ગાંધર્વો, કિન્નરો વગેરેની ઉપશમરસમય તથા મધુર સંગીતમય પ્રાર્થનાથી તેમનો પ્રશસ્ત ક્રોધ શાંત થયો. શુદ્ધ ચારિત્રનું પાલન કરી અંતે તેઓ મોક્ષે ગયા.
“હે ઉપશમ ભાવમાં મગ્ન ઋષિરાય ! આપના માટે અંતર્મુખ દશા સહજ હતી જ્યારે અમને બહિર્મુખતા સહજ છે. પ્રાત:કાળે પ્રાર્થના કરીએ કે અમારામાં રહેલી બહિર્મુખતા દૂર થાય અને આપનામાં હતી તેવી અંતર્મુખતા કેળવી અમે પણ
ઉપશમભાવમાં મગ્ન બનીએ.” ૪૮. અમારો - શ્રી આદ્રકુમાર બંધન જેને બંધન લાગે છે, તે કેવાં મજબૂત બંધનોને તોડી શકે છે; તે વાત આદ્રકુમારના જીવન પરથી સમજી શકાય તેવી છે. તેઓ જન્માંતરના સર્વવિરતિના આરાધક હતા; પરંતુ સંયમની કાંઈક વિરાધનાના કારણે તેમનો જન્મ આર્દ્ર નામના અનાર્ય દેશમાં થયો હતો.
તેમના પિતા આર્દક રાજાને શ્રેણિક રાજા સાથે મૈત્રી બાંધવી'તી. પોતાના પુત્ર અને અભયકુમાર જો મિત્ર બની જાય તો રાજકીય સંબંધો સારા જળવાય એવી ઇચ્છાથી તેમણે ઘણા રત્નો આદિ સહિત અભયકુમાર પ્રતિ મૈત્રીનો પ્રસ્તાવ