________________
૧૩૪
સૂત્રસંવેદના-૫
અલંકારો ઉતાર્યા તો શરીર પણ શોભા વગરનું લાગ્યું. શરીરની શોભ અનિત્ય અને પારકી જણાતાં, તેમને સંસારના સર્વભાવો અનિત્ય અને પરાય છે, તેવું સત્ય સમજાયું. અનિત્ય અને અન્યત્વ ભાવના ભાવતાં જ તેઓનો વૈરાગ્ય જ્વલંત થયો અને તેઓ કેવળજ્ઞાન પામ્યા. પૂર્વ ભવમાં કરેલી ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્ર તથા વૈયાવચ્ચની સાધના અને આ ભવમાં સતત વૈરાગ્ય કેળવવા કરેલા ધર્મશ્રવણનું આ ઉત્તમ ફળ હતું. કેવળી તરીકે અનેક ભવ્ય જીવોનો ઉદ્ધાર કરી અંતે તેઓ અષ્ટાપદ પર નિર્વાણ પામ્યા:
“ઘજે છે આ મહાપુરુષને જેમણે ચક્રવર્તીની વ્યક્તિ વચ્ચે પણ વિરતિ ટકાવી. તેમના ચરણોમાં કોટિ કોટિ વંદના કરી,
એવી વિરક્તિને પ્રાર્થીએ.” ૨. વહુ સ્ત્રી - શ્રી બાહુબલીજી
ભૂલો તો બધાની થાય છે, પણ પોતાની ભૂલ છે એવું સમજાતા તેને સુધારવાની અનુપમ ક્ષમતા ભરત મહારાજાના નાના ભાઈ બાહુબલીજીમાં હતી.
ચક્રને હાંસલ કરવા ભરતેશ્વરે બાહુબલીજી સાથે ભીષણ યુદ્ધ કર્યું. છેલ્લે અનેક જીવોનો સંહાર અટકાવવા માત્ર બે ભાઈઓમાં પરસ્પર દૃષ્ટિયુદ્ધ, વાયુદ્ધ આદિ થયાં પૂર્વભવની વૈયાવચ્ચના પ્રભાવે અપ્રતિમ બાહુબળ ધરાવનારા બાહુબલીની સામે ચક્રવર્તી હારી ગયા. ક્રોધમાં આવી તેમણે ભાઈ ઉપર ચક્રરત્ન ફેંક્યું તો તે પણ એક ગોત્રીયનો નાશ ન કરે માટે પાછું ફર્યું.છેવટે ક્રોધાવિષ્ટ ભરતેશ્વરે ભાઈ ઉપર મુષ્ટિનો પ્રહાર કર્યો. જેનાથી બાહુબલીજી કમ્મર સુધી જમીનમાં પેસી ગયા. ક્રોધ, માન, લોભ આદિને આધીન બની બાહુબલીજીએ પણ વળતો મુષ્ટિપ્રહાર કરવા હાથ ઉગામ્યો. પરંતુ ત્યાં વિવેક પ્રગટ્યો, કષાયોની અનર્થકારિતા સમજાઈ, નાશવંત રાજ્યનો લોભ ઓસરી ગયો અને ભાઈ પરનો ક્રોધ શમી ગયો. આ મહત્ત્વની ક્ષણે થયેલ આંતરિક પરિવર્તને તેઓને ઉચ્ચસ્થાને પ્રસ્થાપિત કર્યા. ઊઠાવેલી મુષ્ટિથી જ તેમણે મસ્તકના કેશનો લોચ કર્યો. દ્રવ્ય સમરાંગણ ભાવ સમરાંગણમાં ફેરવાઈ ગયું, બાહ્ય શત્રુઓનું નામ-નિશાન ન રહ્યું અને અંતરંગ શત્રુઓને જીતવા બાહુબલીજીએ સંયમ સ્વીકાર્યું.
ઘણું બધું જીતવા છતાં આવા મહાયોદ્ધા પણ માનથી હારી ગયા. તેથી કેવલી થયેલા નાના ભાઈઓને વંદન ન કરવા પડે એટલે કેવળજ્ઞાન પામીને પછી જાઉં, એવી ભાવનાથી ૧૨ મહિના સુધી પરિષહોને સહન કરતાં ત્યાં જ કાઉસ્સગ્નમાં સ્થિર રહ્યાં. કરુણાસભર પ્રભુએ તેમને પ્રતિબોધવા બેનોને વંદનાર્થે મોકલી “વીશ