________________
ભરહેસર-બાહુબલી સજ્ઝાય
ગાથા :
भरहेसर बाहुबली, अभयकुमारो अ ढंढणकुमारो ।
सिरिओ अणिआउत्तो, अइमुत्तो नागदत्तो अ ।।१।।
સંસ્કૃત છાયા :
भरतेश्वरः बाहुबली, अभयकुमारः च ढण्ढणकुमारः श्रीयकः अणिकापुत्रः, अतिमुक्तः नागदत्तः च ।। १ ।।
૧૩૩
શબ્દાર્થ :
ભરતેશ્વર, બાહુબલી, અભયકુમાર અને ઢંઢણકુમાર; શ્રીયક, અર્ણિકાપુત્ર, અતિમુક્ત અને નાગદત્ત ॥૧॥
વિશેષાર્થ :
૨. ભરદેસર - શ્રી ભરતેશ્વર ચક્રવર્તી
ચક્રવર્તીને સુલભ એવા ભોગો ભોગવતાં પણ આત્મહિત પ્રત્યે અત્યંત જાગૃત રહેનારા ઋષભદેવ ભગવાનના જ્યેષ્ઠ પુત્ર ભરતમહારાજાના વૈરાગ્યનું સ્મરણ કરતાં આપણું મસ્તક ઝૂકી જાય. અષ્ટાપદગિરિ ઉપર જિનમંદિરનું નિર્માણ, વેદોની રચના, સાધર્મિકભક્તિ વગેરે અનેક શાસનપ્રભાવક કાર્યોથી તેમનું જીવન સુશોભિત હતું.
તેમનામાં રાગાદિ દોષોથી મુક્તિ મેળવવાની અને વૈરાગ્યાદિ ગુણોને પ્રગટાવવાની કેવી ઝંખના હશે કે જ્યારે અનેક મુકુટબદ્ધ રાજવીઓ તેમની સામે નતમસ્તક ઊભા હોય, ત્યારે પણ તેમના સાધર્મિક કલ્યાણમિત્રો તેમને નિ:સંકોચ કહી શકતાં કે, ‘ખિત્તો મવાન્ ! વધેતે મી:' - ‘હે રાજન ! આપ ઇન્દ્રિયોથી પરાજિત છો. આપના માથે ભય વધી રહ્યો છે.’ સંસારમાં જકડાયેલા છતાં તેનાથી છૂટવા મથતા ભરતરાજાને આ હિતશિક્ષા સાંભળી પોતાની જાત ઉપર ધિક્કાર થતો ‘હું અધમાધમ છું,’ એવું પ્રતીત થતું.
દોષોની ગવેષણા સાથે તેમનો વિવેક પણ વિશિષ્ટ હતો. એક જ સમયે જ્યારે ચક્રની ઉત્પત્તિ અને પ્રભુના કેવળજ્ઞાનની વધાઈ મળી ત્યારે તેઓએ પ્રથમ કેવળજ્ઞાનનો મહોત્સવ ઉજવ્યો. ૯૯ ભાઈઓની દીક્ષા બાદ વિશેષ પ્રકારે વૈરાગ્ય ભાવનામાં રમમાણ રહેતા ચક્રવર્તીને એકવાર આરિસાભુવનમાં વીંટી વગરની આંગળી નિસ્તેજ લાગી. આ જોઈ તેમણે શરીરના સર્વ
