________________
ચઉક્કસાય
૧૨૧
ગાથાર્થ :
ચાર કષાયરૂપ પ્રતિયોદ્ધાનો નાશ કરનાર, મુશ્કેલીથી જીતાય એવા કામદેવના બાણને તોડી નાંખનાર, સરસ પ્રિયંગુ સમાન રંગવાળા, હાથીના જેવી ગતિવાળા, ત્રણ ભુવનના નાથ એવા પાર્શ્વનાથ પ્રભુ જય પામો !
વિશેષાર્થ :
चउक्कस्साय-पडिमल्लुल्लूरणु કરનાર. (પાર્શ્વનાથ પ્રભુ જય પામો)
આ શ્લોકમાં પાંચ વિશેષણ દ્વારા પ્રભુ પાર્શ્વનાથની સ્તવના કરવામાં આવી છે. તેમાં પ્રથમ વિશેષણ દ્વારા સૂત્રકારે પ્રભુના અદ્વિતીય પરાક્રમના દર્શન કરાવ્યા છે.
-
ચાર કષાયરૂપ પ્રતિયોદ્ધાનો નાશ
પાર્શ્વનાથ ભગવાન એક બળવાન મલ્લ સમાન હતા, તો ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ આ ચાર કષાયો પ્રતિમલ્લ હતા એટલે કે પ્રતિસ્પર્ધી બળવાન યોદ્ધા હતા. ભીમ કે અર્જુન ભલે બળવાન યોદ્ધા કહેવાતા હોય, પણ તેમણે દુનિયાના મર્યાદિત લોકોને હંફાવ્યા હતા. જ્યારે આ ચાર કષાયરૂપી પ્રતિમલ્લોએ તો અનાદિકાળથી જગતના સર્વ મોહાધીન લોકોને પોતાના તાબે કરી પોતાની ઇચ્છાનુસાર રમાડ્યા છે. ક્યારેક સુખદ ક્ષણોમાં મૂકી પાછળથી મહા દુઃખના ખાડામાં ધકેલ્યા છે, તો ક્યારેક સામે જ પ્રહારો કરી અનેક પ્રકારની પીડાઓ પમાડી છે. આ કષાયોએ જગતનાં જીવોને એક ક્ષણ પણ શાંતિ સમાધિ કે સ્વસ્થતાનું સુખ માણવા દીધું નથી. વિવેકના અભાવે દુનિયાના લોકો તો આ શત્રુને શત્રુરૂપે સમજતા પણ નથી અને તેનાથી થતી પીડાઓને પારખી પણ શકતા નથી. તેઓ તો આ ચારે કષાયોનેં મિત્ર માની, તેને પરમ સુખનું કારણ સમજી સ્વીકારે છે અને તેને પુષ્ટ કરવા પ્રયત્ન કરે છે.
પાર્શ્વપ્રભુ બળવાન તો હતા જ. સાથો સાથ તેઓ બુદ્ધિમાન હતા, પરમ વિવેકને વરેલા હતા, દીર્ઘ દૃષ્ટા હતા. આ જ કારણથી તેઓ કષાયરૂપ શત્રુને શત્રુરૂપે સારી રીતે જાણતા હતા. તેનાથી થતી પીડાઓને પારખી શકતા હતા. અનંતકાળથી જગતના જીવોને અને પોતાને પણ આ કષાયોએ કઈ રીતે દુઃખી કર્યા છે તેનું તેમને પૂરું ભાન હતું. આથી જ તેમણે આ કષાયો ઉપર વિજય મેળવવા ભવોભવથી યુદ્ધ આરંભ્યું હતું. કમઠના જીવને નિમિત્ત બનાવી દસ-દસ ભવ સુધી ક્રોધ નામના શત્રુએ પ્રભુ ઉપર અનેક પ્રહારો કરવા પ્રયત્ન કર્યો હતો. પરંતુ પ્રભુએ તેને ક્યાંય સફળ થવા દીધો ન હતો. અંતિમ ભવમાં મેઘમાળીના