Page Text
________________
શ્રી ખમાસમણ સૂત્ર
૬૯
કરે છે તે ક્ષમાશ્રમણ કહેવાય. આ ક્ષમાશ્રમણનું બિરુદ ક્ષમાપ્રધાન ગુણવાળા અરિહંતાદિ પરમાત્માને અને સંપૂર્ણ ક્ષમાગુણને પ્રાપ્ત કરવા સંયમની કઠોર સાધના કરી રહ્યા છે એવા આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ ભગવંતોને ઘટે છે.
અહીં ક્ષમાશ્રમણ શબ્દમાં ઉપલક્ષણથી દશે યતિધર્મમાં શ્રમ કરનારા એમ સમજવાનું છે. તે દશ યતિધર્મો આ પ્રમાણે છે. ક્ષમાદિ દશ યતિધર્મોનું વર્ણન:
૧. ક્ષમા ઃ ક્રોધ થવાના પ્રસંગે મનની સમતુલા જાળવી રાખવી તે ક્ષમા છે. કોઈ વ્યક્તિ તરફથી કટુ વચનો સાંભળવામાં આવે ત્યારે અથવા કોઈ ઉપસર્ગો આવે ત્યારે કે અન્ય કોઈ પણ પ્રતિકુળ સંયોગોમાં, અન્ય કાંઈપણ વિચાર કર્યા વગર માત્ર એટલું વિચારવું કે, ભગવાને કહ્યું છે કે ક્ષમાં રાખવી જોઈએ કેમકે, ક્ષમા રાખવી તે મારો ધર્મ છે. આવું વિચારી તે મુજબ પોતાના ભાવોની વિશુદ્ધિ માટે ભગવાનના વચનાનુસાર મન-વચન-કાયાને પ્રવર્તાવવા અને ક્ષેધ, જુગુપ્સા, અરુચિ, અણગમો, આવેશ, ઉકળાટ આદિ કાષાયિક ભાવોને સ્પર્શવા ન દેવા તે ક્ષમા નામનો યતિધર્મ છે. •
૨. માર્દવ નમ્રતા અને કોમળતાનો ભાવ તે માર્દવ છે. દેવ કે મનુષ્યોથી થતાં સન્માનોમાં કે પૂજા-વંદનાદિમાં પોતે મહાન છે એવો પરિણામ ન કરવો. વળી, કોઈપણ દ્વારા થતાં અપમાન કે તિરસ્કારમાં જરા પણ વિહ્વળ થવું નહીં અને તેમ કરવા દ્વારા ભગવાનના વચનાનુસાર માન કષાયને જીતવાનો સુદઢ પ્રયત્ન કરવો તે માર્દવ નામનો યતિધર્મ છે.
૩. આર્જવ : સરળતાનો ભાવ તે આર્જવ છે. ભગવાનના વચનાનુસાર આત્મભાવોને સ્કુરણ કરવા માટે સ્વદોષોની વિચારણા કરવામાં કે, સ્વદોષોને ગુરુ આગળ નિવેદન કરવામાં કે, અન્ય કોઈપણ સંયોગોમાં ભગવાને કહ્યું છે કે માયા ન કરવી, ચિત્તને વક્ર ન થવા દેવું, એમ વિચારી માયાના પરિણામને ક્યાંય પણ સ્પર્શ કર્યા વગર સરળતાપૂર્વક જીવવાનો યત્ન કરવો તે આર્જવ નામનો યતિધર્મ છે.
૪. મુક્તિ : કોઈપણ વસ્તુના સંગ્રહની ઈચ્છાનો અભાવ તે મુક્તિ છે. ભગવાનના વચન પ્રમાણે ઉચિત પ્રવૃતિ કરનારને બાહ્ય પદાર્થની ઈચ્છા માત્ર વ્યાધિ સ્વરૂપ દેખાય છે, અને વિચારકને ક્યારેય પણ વ્યાધિની ઈચ્છા ન હોય.
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |