Page Text
________________
૫૨
સૂત્ર સંવેદના
પ્રકારના છે. આ અસંખ્ય ભેદોને સંક્ષેપમાં ચાર વિભાગમાં વહેંચેલ છે.
૧. અનંતાનુબંધી ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ ૨. અપ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ ૩. પ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ ૪. સંજ્વલન ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ
અનંતાનુબંધી આદિ ચાર પ્રકારના કષાયોનું સ્વરૂપ :
૧. અનંતાનુબંધી કષાય : અનંત સંસાર સાથે જોડી આપે તેવા કષાયને અનંતાનુબંધી કષાય કહેવાય છે. અનંતાનુબંધી કષાયનો ઉદય જીવમાં મિથ્યાત્વ મોહનીયના ઉદયને ચાલુ રાખે છે, જેના કારણે વિપર્યાસ પેદા થાય છે. વિપર્યાસ એટલે જે વસ્તુ જેવી છે, તેનાથી વિપરીત માનવી. જેમ નાના બાળકને સુંવાળો સાપ મારનાર હોવા છતાં, મારનાર છે તેમ નથી લાગતું. તેમ આ કષાયના ઉદયવાળા જીવોને પાંચે ઈંન્દ્રિયના વિષયોમાં રાગને કારણે થતી પાપપ્રવૃત્તિ મને મહાદુઃખ આપનાર છે, તેવું જણાતું જ નથી.
આ કષાયના સહચારી એવા મિથ્યાત્વ મોહનીયનું મુખ્ય કાર્ય તત્ત્વ પ્રત્યેની અશ્રદ્ધા અને કર્તવ્ય-અકર્તવ્યના, હેય-ઉપાદેયના અવિવેકરૂપ વિપર્યાસ ઉત્પન્ન કરવાનું છે. ગતમાં કોઈ તત્ત્વભૂત અને સારભૂત પદાર્થ હોય તો તે મોક્ષ છે કેમકે, પરમ સુખ મોક્ષમાં જ મળી શકે છે. મોક્ષ જ પરમ આનંદસ્વરૂપ છે અને આવા મોક્ષનું કારણ ધર્મ છે, માટે ધર્મ જ સુખ આપનાર છે. પણ અનંતાનુબંધી કષાયના ઉદયવાળા ભોગાસક્ત જીવોને બહારથી ધર્મ કરવા છતાં આ ધર્મ જ પરમ સુખનું કારણ છે, તેવું લાગતું નથી. હા, જેમ ધન કમાવા વેપા૨ી વ્યાપારની ક્રિયા કરે છે, વ્યાપારનાં અનેક કષ્ટ સહન કરે છે, તે રીતે આ કષાયના ઉદયવાળા જીવો પણ જ્યારે ધર્મથી આ સંસારનું સુખ, દેવલોક વગેરે મળે છે, તેવું સાંભળે ત્યારે થોડો ઘણો ધર્મ કરી લે, પણ આ ધર્મથી જ મોક્ષનું સુખ મળશે, આત્માનો આનંદ મળશે, તેવી તીવ્ર શ્રદ્ધા વિપર્યાસના કા૨ણે આ કષાયકાળમાં થતી નથી.
આથી જ આ કષાયના ઉદયવાળા જીવો કદી સમ્યક્ દર્શન નામનો આત્માનો ગુણ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. જ્યાં સુધી તીવ્ર કોટિનો આ કષાય ઉદયમાં હોય
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |