Sutra Samvedana Part 01

SR No.: 005835
Original Sutra Author: N/A
Author: Prashamitashreeji
Publisher: Sanmarg Prakashan
Publication Year: 2008
Total Pages: 244
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 65

૩૮
સૂત્ર સંવેદના ધર્મને લાવે છે તે મંગલ કહેવાય છે.
સર્વ મંગલોમાં પંચપરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કરવારૂપ મંગલ ઉત્તમ મંગલ છે. કેમકે, આ પંચપરમેષ્ઠીને કરેલો નમસ્કાર ચિત્તમાં ઉત્તમ કોટિના ભાવો ઉત્પન્ન કરે છે. આ ઉત્તમ ભાવો પાપના ઉદયને અટકાવી પુણ્યોદયને પ્રગટ કરે છે. કદાચ કર્મ પ્રબળ હોય તો પરિસ્થિતિ ન પલટાય, તો પણ ભાવથી કરેલ નમસ્કારનું સ્મરણ શાંતિ આપે છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ નવકારનું સ્મરણ કરે છે ત્યારે તેનું ચિત્ત વીતરાગતાથી ભાવિત બને છે અને તેના કારણે કષાયો શાંત થાય છે. આ કષાયોનો ઉપશમભાવ જ વાસ્તવમાં સમતાના સુખરૂપ છે. તેથી જ નમસ્કારમંત્રનું જે સ્મરણ કરે છે તેની પુણ્યોદયના અભાવમાં કદાચ બાહ્ય પરિસ્થતિ પલટાય કે ન પલટાય, તો પણ કષાયોની અલ્પતા થવાને કારણે નવકારના પ્રભાવથી તેની મનઃસ્થિતિ તો અવશ્ય સારી જ રહે છે. મંગલના પ્રકાર :
આ મંગલ બે પ્રકારનાં છે. લૌકિક મંગલ (દ્રવ્ય-મંગલ) અને લોકોત્તર મંગલ (ભાવ-મંગલ). જગત જેને સામાન્યથી મંગલરૂપ ગણતું હોય તેને દ્રવ્ય-મંગલ કહેવાય. જેમ કે, દહીં, દુર્વા, અક્ષત, શ્રીફળ, કેસર, ચંદન, કુમકુમ આદિ પદાર્થો લૌકિક મંગલ સ્વરૂપ છે. જ્યારે આત્માની નિર્મળ પરિણતિ કે નિર્મળ પરિણતિને પ્રાપ્ત કરાવનાર પંચપરમેષ્ઠીને કરેલો નમસ્કાર અથવા સમ્યજ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્ર આદિ ગુણને વિકસાવનાર કોઈપણ શુભાનુષ્ઠાન તે ભાવ-મંગલ છે. ભાવમંગલની ઉપકારકતા? .
ભાવમંગલ એકાંતે (ચોક્કસપણે) આત્યંતિક (ઉત્તમોત્તમ) સુખને આપનાર છે. જ્યારે દ્રવ્ય મંગલ ઉત્તમોત્તમ સુખ તો આપી શકતું નથી. પરંતુ સામાન્ય સુખ પણ ચોક્કસપણે આપે જ એવો નિયમ નથી.
ભાવથી નમસ્કારમહામંત્રનું ધ્યાન કરી જે આત્માઓ પ્રવૃત્તિ કરે છે, તે આત્માઓ શ્રીપાળ, શ્રીમતી, સુદર્શન શેઠ અને અમરકુમાર આદિની જેમ વિનો દૂર કરી અનુક્રમે અનુત્તર સુખને પ્રાપ્ત કરે છે. જ્યારે દ્રવ્ય મંગલરૂપ બાહ્ય શુભ પ્રવૃત્તિઓ વિઘ્નોનો નાશ કરી ઉત્તમોત્તમ સુખ આપે જ તેવું એકાંતે નથી. જેમકે, 26. गुणाधिकस्य शरणत्वात्, गुणाधिकत्वेनैव ततो रक्षोपपतेः, रक्षा चेह तत्त् स्वभावतया एवाभिध्यानतः क्लिष्टकर्मविगमेन शान्तिरिति ।
- યોગશતક, ગા. ૫૦