Sutra Samvedana Part 01

SR No.: 005835
Original Sutra Author: N/A
Author: Prashamitashreeji
Publisher: Sanmarg Prakashan
Publication Year: 2008
Total Pages: 244
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 152

શ્રી અન્નત્થ સૂત્ર
૧૨૫
કાયાને અન્ય સ્થાનથી રોકી પર્યકાસન કે પદ્માસન સ્વરૂપ ચોક્કસ મુદ્રામાં રાખવાની છે. આ ચોક્કસ કરેલી મુદ્રા સિવાય કાયાના હલન-ચલનરૂપ વ્યાપારનો ત્યાગ કરવાનો છે. આ રીતે કાયાને સ્થિર કરવાથી મનના વિક્ષેપો શાંત થાય છે અને મન પરમાત્માના ધ્યાનમાં એકાગ્ર બને છે. કેમકે, કાયિક ચેષ્ટા સાથે પણ મનનો અત્યંત સંબંધ છે.
વાણીને મૌન વડે સ્થિર કરવાની છે. કાયોત્સર્ગ દરમ્યાન કોઈપણ પ્રકારનો વાણીનો વ્યાપાર પણ કરવાનો નથી. કેમકે, વચન પ્રયોગનો પણ મન સાથે ગાઢ સંબંધ છે. એટલે મનને સ્થિર કરવા મૌનની પણ જરૂર છે.
વળી, મનને કોઈ ચોક્કસ ધ્યાનમાં સ્થિર કરી, તેને ચારે બાજુ જતું અટકાવી દેવાનું છે. એટલે કાયોત્સર્ગના કાળ દરમ્યાન મનમાં લોગસ્સ કે નવકાર મંત્રનું ધ્યાન અથવા કોઈ પણ સૂત્રનો સ્વાધ્યાય, મંત્ર-જાપ, ભાવનાઓ, અરિહંતાદિ ઉત્તમ પુરુષોની ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થાઓનું ભાવન, કોઈપણ પદાર્થ વિષયક અનુપ્રેક્ષા, તત્ત્વચિંતન, ૧૨ ભાવનાઓનું ભાવન આદિ સર્વ કાયોત્સર્ગમાં કરી શકાય છે. આમ છતાં પ્રતિક્રમણાદિ ક્રિયામાં લોગસ્સ વગેરેનો જે કાયોત્સર્ગ કરવાનું કહ્યું છે, તે જ કરવો યોગ્ય છે.
ટૂંકમાં, કાયોત્સર્ગમાં મન, વચન અને કાયાને એવી રીતે પ્રવર્તાવવાં જોઈએ કે, જેને કારણે દેહાધ્યાસ ટળે, ઈન્દ્રિયોની ચંચળતા ઓછી થાય, કષાયની વૃત્તિઓ ક્ષીણ થાય અને રાગ-દ્વેષનું બળ ખૂબ ઘટી જાય.
૪. છેલ્લે આ સૂત્રમાં “ગણા છે સિરામિ" શબ્દો દ્વારા કાયોત્સર્ગની પ્રતિજ્ઞા બતાવી છે. આ શબ્દો દ્વારા આપણે આપણી કાયા ઉપર મમત્વની, માલિકપણાની અને કાયાને જ “હું” માનવાની ભાવનાનો ત્યાગ કરવાનો છે.
આ સૂત્રમાં જે રીતે કાયોત્સર્ગ કરવાનું કહ્યું છે, તે રીતે પૂરા ઉપયોગપૂર્વક, બુદ્ધિની સતેજતાથી, અત્યંત એકાગ્રતાથી, ધીરતા-ગંભીરતા આદિ પૂર્વક જો કાયોત્સર્ગ કરવામાં આવે તો કાયોત્સર્ગથી ઘણાં કર્મ ખપી જાય. કેમકે, કાયોત્સર્ગ સર્વશ્રેષ્ઠ તપ કહેવાય છે. બાર પ્રકારનાં તપમાં એક કરતાં એક તપ ચઢિયાતો છે અને તેમાં સૌથી ચઢિયાતો તપ કાયોત્સર્ગ છે. પૂર્વના ૧૧ તપના અભ્યાસવાળા આત્માઓ જ આ કાયોત્સર્ગ તપમાં મનને સ્થિર કરી મહા કર્મનિર્જરા સાધી શકે છે.