Page Text
________________
૧૧૮
૩. નિદાન શલ્ય : પ્રાયશ્ચિત્તના બદલામાં ભૌતિક કાંઈક મેળવવાની ઇચ્છા તે નિદાન શલ્ય છે. અપરાધ થયા પછી હું મારા અપરાધો ગુરુને યથાર્થ કહું કે જેથી મારા ઉપર ગુરુની વિશેષ કૃપા થાય અથવા હું પ્રાયશ્ચિત્ત કરીશ તો ગુરુ લોકોને કહેશે કે આ મહાત્મા શુદ્ધ પ્રાયશ્ચિત્ત કરનાર છે. એવા લૌકિક સુખના આશયથી પ્રાયશ્ચિત્ત કરવું તે નિદાન શલ્ય છે. વળી, પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાથી પુણ્ય બંધાશે અને તેથી ભવાન્તરમાં પાપોના ઉદયથી દુઃખ ભોગવવું નહીં પડે અને દિવ્ય ભોગોની પ્રાપ્તિ થશે એવા પરલોકના સુખની ઇચ્છાથી પ્રાયશ્ચિત્ત કરવું તે પણ નિદાન શલ્યયુક્ત પ્રાયશ્ચિત્ત કહેવાય છે.
શરીરમાં કાંટો (શલ્ય) વાગ્યો હોય અને કાંટાને કાઢયા વગર ગમે તેટલા મલમપટ્ટા કરવામાં આવે તો પણ તે લાભદાયક થતા નથી અને ઘા રુઝાતો નથી. તેની જેમ જ આત્મામાં જો ભાવ શલ્યો રહેલા હોય તો આલોચના, પ્રતિક્રમણ, પ્રાયશ્ચિત્ત કે વિશુદ્ધિકરણ સ્વરૂપ મલમપટ્ટા પણ આત્માના ભાવ રોગોનો ઇલાજ કરી શકતા નથી. આલોચના-વિશિકામાં તો શલ્યોની અનર્થકારિતા બતાવતા ત્યાં સુધી કહ્યું છે કે જો ભાવ શલ્યોનો ઉદ્ધાર કરવામાં ન આવે તો ઘોર તપાદિ પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા છતાં પણ જીવ દુર્લભબોધિ બની શકે છે અને તેને અનંતસંસારીપણું પણ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી જ કાયોત્સર્ગથી વિશેષશુદ્ધિ સ્વરૂપ ઉત્તરીકરણ કરવાની ઇચ્છા ધરાવતા આત્માએ દોષોનું પ્રાયશ્ચિત્તકરણ અને વિશુદ્ધિકરણ કરવા પૂર્વે જાતની વિવિધ તપાસ કરીને એકોએક શલ્યો કાઢી નાંખવા જોઈએ. શલ્યની તપાસ અને દૂર કરવાનો ઉપાયઃ
મિથ્યાત્વ શલ્ય છે કે નહીં તેની તપાસ કરવા માટે વિચારવું જોઈએ કે શું સંસાર અને સંસારના તમામ ભાવો અસાર છે - અતત્ત્વભૂત છે, ધર્મ અને ધર્મના ફળભૂત મોક્ષ જ સાર છે - તે જ તત્ત્વભૂત છે, આવી તીવ્ર શ્રદ્ધા મને છે ? શું મને અનુકૂળતાના રાગ પ્રત્યે તો રાગ નથી ને ? જિનેશ્વરના કોઈ પણ વચનો ઉપર મને અશ્રદ્ધા કે શંકા તો નથી જ ને ? આવા પ્રાયશ્ચિત્તથી વળી મારું પાપ કેવી રીતે ધોવાય એવું તો નથી થતું ને ?
2. પારૂ માવસરું અદ્ધિાં ઉત્તિમકુમ
दुल्लहबोहीयत्तं अणंतसंसारियत्तं च ।।
• - વિશતિવિશિકા-૧૫, ગા.૧૫
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |