Page Text
________________
૧૧૬
સૂત્ર સંવેદના
અપ્રશસ્ત કષાયના ભાવો, રાગ, દ્વેષ આદિ આત્માની અશુદ્ધિઓ છે, જેના કારણે આત્મા પાપ કરે છે.
નિંદા, ગહ કર્યા પછી જિનેશ્વર દેવે ફરમાવેલું પ્રાયશ્ચિત્ત ગુરુ પાસે ગ્રહણ કરીને તે પ્રાયશ્ચિત્ત માટે તપ, જપ કે ધ્યાન કરતાં પહેલા એવું વિચારવું જોઈએ કે, “મારા આત્મામાં ક્યાંય હિંસાના સંસ્કારો તો પ્રવર્તતા નથી ને ? પાંચ ઇન્દ્રિયોની આધીનતા તો નથી ને ? પ્રમાદ નામના દોષથી તો મારો આત્મા પીડાતો નથી ને ? ઉપયોગના અભાવથી અસત્વાદિને કારણે મેં કેટલા પાપ કર્યા છે ! મારો આત્મા હજુ પણ સ્વમતિથી જ પ્રવર્તવા માંગતો નથી ને? જિનેશ્વરના વચનો વિસ્તૃત તો થયા નથી ને ?” આવા વિચારો કરીને જો ક્યાંયથી પણ અશુદ્ધિઓ લક્ષમાં આવે તો વધુ ચિંતન કરી તેને કાઢી વિશુદ્ધ બનાવવી એ જ સાચા પ્રાયશ્ચિત્તકરણનો ઉપાય છે.
અશુદ્ધિઓનો ખ્યાલ આવ્યા પછી તેનાથી મલીન બનેલા ચિત્તની વિશેષ શુદ્ધિ કરવા માટે આ પ્રમાણે ચિંતન કરવું જોઈએ કે - “હે આત્મન્ ! દુર્લભ એવી પાંચે ઈન્દ્રિયોને પ્રાપ્ત કરી તેનો દુરુપયોગ શા માટે કરે છે ? આત્મકલ્યાણમાં તેનો ઉપયોગ કર. અતિચાર લાગવાનું મુખ્ય કારણ તારી ઉપયોગની શૂન્યતા અને ચિત્તવૃત્તિની ચંચળતા છે. જ્યાં સુધી તું ચંચળતા કાઢીશ નહીં ત્યાં સુધી સમિતિમાં જોઈએ તેવો ઉપયોગ રાખી શકીશ નહીં અને વારંવાર અતિચારો લાગ્યા જ કરશે. હવે સદ્ગુરુના મુખે આત્માનું સ્વરૂપ સાંભળ્યું છે તો તેમના શબ્દો હૈયાને સ્પર્શે તેવી ચિત્તની નિર્મળતા કેળવ અને જિનેશ્વરના વચનોને એવી રીતે દૃઢ કર કે પુનઃ આ દોષો લાગે જ નહિ.” આવું વિચારી ચંચળતા આદિ દોષોનો નાશ કરવો અને પુનઃ દોષોનું આસેવન ના થાય તે માટે અડગ સંકલ્પ કરવો તે જ વિશુદ્ધિકરણ છે. રાગાદિ પરિણામો મારા આત્માને વિકૃત કરે છે એ નક્કી કર્યા પછી રાગાદિથી વિરુદ્ધભાવો તરફ આપણા વીર્યને પ્રવર્તાવવું એ વિશુદ્ધિકરણ છે.
દોષના સંસ્કારો દૂર કરવાથી થયેલી આત્માની નિર્મળતા એ વિશુદ્ધિકરણ છે. સાચું પ્રાયશ્ચિત્તકરણ આ વિશોધીકરણથી જ થાય છે. પરંતુ વિશુદ્ધિકરણ પણ આત્મામાં પડેલા શલ્યો દૂ૨ ક૨વાથી જ થાય છે. જ્યાં સુધી આત્મા શલ્ય યુક્ત હશે ત્યાં સુધી વિશુદ્ધિકરણ થઈ શકતું નથી. આથી જ આત્માને અત્યંત શુદ્ધ કરવાની ઇચ્છા ધરાવતાં સાધકે વિશોધીકરણ કરતાં પહેલા આત્મામાંથી શલ્યો કાઢી નાંખવા જોઈએ.
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |