Page Text
________________
૧૦૦
સૂત્ર સંવેદના
ઇચ્છે' કહી શિષ્ય એમ જણાવે છે કે, આપની આજ્ઞા પ્રમાણ છે અર્થાત્ ગુરુની આજ્ઞાનો તે સ્વીકાર કરે છે. આમ ગુરુએ “ડિમેહ' શબ્દ દ્વારા જે પ્રતિક્રમણ કરવા માટેની સંમતિ આપી હતી તે સ્વરૂપ ગુરુની આજ્ઞા પ્રમાણે કરવા શિષ્ય ઇચ્છે છે એ વાત “ઈચ્છ' શબ્દથી જણાય છે. જો આજ્ઞાનો આ રીતે સ્વીકાર ન કરાય અને મૌનપણે કાર્યનો પ્રારંભ કરાય તો અવિનય થાય અને આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રમાં અવિનયથી કરેલ ક્રિયા ક્યારેય ફેળવાન થતી નથી. - હવે ગુરુની આજ્ઞા મેળવ્યા બાદ પ્રતિક્રમણ કરવાની શરૂઆત કરતાં શિષ્ય કહે છે કે, રૂછામિ પવિદAમિક: હું પ્રતિક્રમવાને ઈચ્છું છું.
ગુરુ દ્વારા આજ્ઞા પ્રાપ્ત થતાં જ શિષ્ય પરમ ઉત્સાહિત થઈને ઉપયોગપૂર્વક ઈર્યાપથના પ્રતિક્રમણ માટે ઉદ્યમવાળો બને છે. સામાયિકવ્રત ઉચ્ચરતાં પહેલાં આ સૂત્રના આધારે પોતાનાથી જે કાંઈપણ જીવવિરાધના થઈ હોય તેના પ્રત્યે સાધક, મનથી અણગમો, જુગુપ્સા, ધૃણા આદિ ભાવો પેદા કરે છે. એક પાપ પ્રત્યે પેદા થયેલા આ જુગુપ્સા આદિ ભાવથી સાધકમાં સર્વ પાપથી અટકવાનો પરિણામ પેદા થાય છે.
પ્રતિ = પાછું અને ક્રમણ = ફરવું, આમ પ્રતિક્રમણ શબ્દનો અર્થ પાછા ફરવું થાય છે. પોતે કરેલી સ્કૂલનાથી પાછા ફરવું તે પ્રતિક્રમણ' છે. જીવનો મૂળ સ્વભાવ પોતાના જ્ઞાનાદિ ગુણોમાં રહેવાનો છે અથવા જ્ઞાનાદિ ગુણોના પોષક ધ્યાન-મૌનાદિ આચારો સેવવાનો છે. આ મૂળ સ્વભાવને છોડીને જો આત્મા વિષયો કે કષાયોરૂપ પરભાવમાં ચાલ્યો ગયો હોય તો ત્યાંથી આત્માને પોતાના મૂળ સ્વભાવમાં લાવવાની ક્રિયાને પ્રતિક્રમણ કહેવાય છે. આ શબ્દો દ્વારા શિષ્ય આવું પ્રતિક્ષ્મણ કરવાની પોતાની ઇચ્છા પ્રગટ કરે છે.
આ પદ દ્વારા પહેલી અભ્યપગમ સંપદા પૂર્ણ થાય છે. આલોચના કરવાનો સ્વીકાર એ જ અભ્યપગમ સંપદા છે. આ પદમાં પ્રતિક્રમણ કરવાનો સ્વીકાર કર્યો છે, તેથી આ પદ અભ્યપગમ સંપદા છે.
હવે શેનું પ્રતિક્રમણ કરવાની ઈચ્છા છે તે બતાવે છે. .
1. સ્વાસ્થાનાત્ વત્ પરસ્થાન બનાવી વશાન્ અત:
तत्रैव क्रमणं भूयः, प्रतिक्रमणमुच्यते ॥
- (હરિભદ્રસૂરિકૃતિ આવશ્યક ટીકા)
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |