________________
૩૫૦
પદ્દન
છે, બીજુ ક્રમ વેગની સહાયથી ત્રીજું કમ ઉત્પન્ન કરે છે અને આમ એક જ દિશામાં કમેર્રીની સંતતિ ચાલે છે. સંતતિગત અનેક કમેર્માંની ઉત્પત્તિમાં નાદન યા અભિધાતથી ઉત્પન્ન થયેલા એક જ વેગ કારણ છે. સંતતિગત અનેક કર્મી સાથે તે જ વેગની અનુવૃત્તિ છે. કર્માંની સંતતિની જેમ વેગની સંતતિ નથી માનવામાં આવી. આવા વૈશેષિક મત છે જ્યારે ન્યાયમતે કર્માંની સંતતિની જેમ વેગની પણ સંતતિ ચાલે છે. નૈયાયિક અનુસાર સ ંતતિગત પ્રત્યેક ક સાથે વેગ જુદો જુદો છે, બધાં કર્માં સાથે એક જ વેગની અનુવૃત્તિ નથી.
८१ स्पर्शषद्रव्यसंयोगविशेषविरोधी । पदाथध०स० पृ० ६४७ । ८२ क्वचित्कारणगुणपूर्वक्रमेणोत्पद्यते । पदार्थघ०सं० पृ० ६४७ । ८३ पदार्थध० सं० पृ० ६५७-६५९ ।
८४ एकं द्वे त्रीणीत्यादिप्रत्ययो विशेषणकृतो विशिष्टप्रत्ययत्वाद् दण्डीतिप्रत्ययवत् । कन्दली पृ० २६७ ।
-८५ यदपि द्रव्यव्यतिरिक्ता सख्या न विद्यते, मेदेनाग्रहणात् । कन्दलो पृ० २७० | ८६ तदप्ययुक्तम्, परस्परप्रत्यासन्नानां वृक्षाणां दूरादेकत्वाद्यग्रहणेऽपि स्वरूपग्रहणस्य सम्भवात् । कन्दली पृ० २७० ।
८७ यदि सख्या पदार्थो घटादिस्वरूपादधिको न स्यात् तदा 'घटमानय' इत्युक्ते सत्त दाविवासन्दिग्धः 'किमेकमनेकं वा ?' इति न सन्दियेत । 'एकमान्य' इत्युक्ते 'घटं पटं वा ? 'इ'त परावृत्य न पृच्छेत् । किरणावली पृ० १२४ ।
८८ ८८ सा पुनरेकद्रव्या चानेकद्रव्या च । तत्रैकद्रव्यायाः सलिलादिपरमाणुरूपादीनामिव नित्यानित्यत्वनिष् तयः । अनेकद्रव्या तु द्वित्वादिका परार्द्धान्ता । पदार्थध० सं० पृ० २७० ।
,
१०० एतेन स्वरूपाभेद एकत्वम्... इति भूषण: प्रत्याख्यातः । किरणावली पृ० १२४ । १०१ स्वरूपामेदो हि घटस्य घट एवोच्यते । घटादिप्रत्ययस्य स्वरूपप्रत्ययस्य च घटायेकनिबन्धनत्वात् एकादिप्रत्ययस्य च घटापटादिसाधारणत्वात् तथा च तन्निबन्धन एकादिप्रत्ययः तं विहाय पटं नोपसङ्क्रामेत् । किरणावली पृ० १२४ । १०२ यस्मिन् इयत्ताव्यवहारः समाप्यते स परार्द्धः । कन्दली पृ० २७९ । १०३ स्वरूपमेदस्तु नानात्वं द्वित्वमिति भूषणः । किरणावली पृ० १२४ । १०४ एवं स्वरूपभेद एव यदि द्वित्वं तदा त्र्यादिष्वपि द्वित्वप्रत्ययः स्यात्; घटादावेव
वा स्वरूपमेद इति पादौ द्वित्वप्रत्ययो न स्यादिति । किरणावली पृ० १२४ । १०५ तस्या एकवेभ्यो निष्पत्तिरेव, न त्वेकगुणसमुच्चयमात्रत्वम् । कन्दली पृ० २७२ ।