________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
ત્યારે તે કાચબાની જેમ સુરક્ષિત રહે છે. સાધકવૃત્તિ એટલે કાચબાની જેમ પોતાને - ઉપયોગને સંકોચીને રહેવું.
ઇન્દ્રિયો સત્ય જાણવા અસમર્થ
જીવે સૌપ્રથમ પાંચ ઇન્દ્રિયો દ્વારા ઉપયોગ બહાર ભાગે છે તેનો નિરોધ કરવો જોઈએ. ઉપયોગરૂપી પક્ષી, પાંચ ઇન્દ્રિયોરૂપી બારી દ્વારા બહાર વિષયોરૂપી વૃક્ષો તરફ ભાગી જાય છે. એક એક ઇન્દ્રિય દ્વારા ઉપયોગ જુદી જુદી દિશામાં ભટકે છે અને તેથી ધ્યાન ખંડિત થાય છે.
વળી, તમે એમ માનો છો કે ઇન્દ્રિયો તમને જણાવે છે એવું જ બહારનું જગત છે, જે તમે ઇન્દ્રિયો દ્વારા જાણો છો તે સત્ય જ છે. પરંતુ એવું નથી. ઇન્દ્રિયો પાસે સત્યને જાણવાનો કોઈ રસ્તો નથી. સત્યને જાણવાનો ઉપાય તો તમારી ભીતર રહેલ સાક્ષી પાસે છે. એના સિવાય કોઈની પાસે સત્ય જાણવાનો ઉપાય નથી. જો તમે ઇન્દ્રિયોની વાત સાંભળી અને કાચબો ન બની શક્યા તો ઇન્દ્રિયો તમને ભટકાવતી જ રહેશે.
(૧) રાતના અંધારામાં રસ્તા પર પડેલી દોરી સર્પરૂપે દેખાય છે. તમે ભયથી ભાગો છો. તમે કહો છો કે મારી સગી આંખે મેં સર્પને જોયો. પરંતુ ફાનસ લાવીને જુઓ છો. તો ખબર પડે છે કે દોરી હતી. આમ, જરાક અંધારું હોય તો આંખ ભૂલ કરી બેસે છે.
૧૬૬
