________________
ઘાવયવતા નિરૂપક; ગતિસંજ્ઞક વિ સહિત પ્રકૃતિનિષ્ઠાઘાવયવતાનિરૂપક અને કારક [કર્તૃકારક] સહિત પ્રકૃતિનિષ્ઠાઘાવયવતાનિરૂપક એવા સ્વ–પ્રત્યયનિષ્ઠચર-માવયવતાનિરૂપક સમુદાયનું આ સૂત્રની સહાયથી વિશેષણ મનાય છે. તેથી ઉપર જણાવેલાં ત્રણે સ્થાને તેન ૩-૧-૧૨' થી તત્પુરુષસમાસ થાય છે. અન્યથા આ સૂત્રની સહાયના અભાવમાં ‘પ્રત્યયઃ ૦૭-૪-૧૧૧′ થી રૂ પ્રત્યય, ક્રુત શીર્ખ અને સ્મિત આ સમુદાયને જ સમજાવશે અને તેથી વિશીળું અને નસ્થિત નામની સાથે ઉપર જણાવ્યા મુજબ સમાસ નહિ થાય. અર્થ ક્રમશઃ- રાખમાં હોમ્યા જેવું નિષ્ફળ કર્યું. પાણીમાં વિખેરવા જેવું નિષ્ફલ કર્યું. તપેલી જગ્યામાં નકુલની સ્થિતિ જેવી કાર્યમાં અનવસ્થિતિ. [૧૧૭ના
परः ७|४|११८ ॥
પ્રત્યય; પ્રકૃતિની પરમાં જ થાય છે. અન્ન નામને આત્ ૨૪-૧૮' થી આવુ પ્રત્યય આ સૂત્રની સહાયથી પરમાં જ થાય છે. તેથી ના આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે આ સૂત્રની સહાયથી વૃક્ષ નામને નાનઃ૦ ૨-૨-૩૧' થી સિ પ્રત્યય અને પુણ્ ધાતુને નુપુ॰ રૂ-૪-૯' થી સન્ પ્રત્યય પરમાં જ થાય છે. તેથી વૃક્ષઃ અને ગુપ્તતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- બકરી. વૃક્ષ. જુગુપ્સા કરે છે. ૧૧૮॥
स्पर्धे ७|४|११९॥
જે બે સૂત્રોથી વિહિત કાર્યોનો અન્યત્ર [એક બીજાના વિષયને છોડીને] અવકાશ હોય અને એક અથવા તો અનેક સ્થાને તે બે સૂત્રોથી વિહિત કાર્યનો પણ અવકાશ હોય ત્યારે સ્પર્ધ મનાય છે. સ્પર્ધ હોય ત્યારે સૂત્રપાઠના ક્રમ મુજબ જેનો પાઠ પર હોય તે જ સૂત્રથી વિહિત કાર્ય થાય છે. ‘શમોત્તા ૧-૪-૪૬' અને નપુંસ૦ ૧-૪-૧૧' આ બંને સૂત્રનો અવકાશ;
૩૪૬
