________________
નામને અનુકમ્પાર્થમાં ય, ફ અને છ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. અનુમ્પિતો વૈવવત્તઃ આ અર્થમાં વૈવત્ત નામને આ સૂત્રથી ચ,
અને રૂ પ્રત્યય. દ્વિતીયા૦ ૭-૩-૪૧' થી વત્ત નો લોપ. ‘અવÖ૦ ૭-૪-૬૮' થી રેવ ના અન્ય ૧ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દૈવિય, વૈવિ અને વૈવિષ્ઠઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી પ વગેરે પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘અનુજમ્પા૦ ૭-૩-૨૪' થી 'પ્રાણૢ૦ ૭-૩-૧૮' ની સહાયથી પ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી દૈવત્તજ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થઅનુકમ્પાયોગ્ય દેવદત્ત. અજ્ઞાતિિત વિષ્ણુ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ બહુસ્વરવાળા મનુષ્યવાચક જાતિવાચક નામને અનુકમ્પાર્થમાં પ વગેરે પ્રત્યય થતો નથી. તેથી અનુમ્મિતો મણિઃ આ અર્થમાં મહિષ નામને આ સૂત્રથી ડ્વ વગેરે પ્રત્યય ન થવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પુ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. જેથી મહિષ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-અનુકમ્પા કરવાયોગ્ય મહિષ નામનો માણસ, મહિષ નામ [પાડો અર્થ હોય ત્યારે] જાતિવાચક છે. અને અહીં તે મનુષ્યવાચક પણ છે. રૂા
बोपादेरडाऽकौ च ७।३।३६ ॥
૩૫ શબ્દ છે પૂર્વપદ જેનું એવા બહુસ્વૈરી મનુષ્યવાચક નામને; તે નામ જો જાતિવાચક ન હોય તો અનુકમ્પાર્થમાં અડ, અ, ચ, અને રૂ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. અનુષિત ઉપેન્દ્રત્તઃ આ અર્થમાં ઉપેન્દ્રવત્ત નામને આ સૂત્રથી અડ, અ, ચ, ફળ અને ફત્હ પ્રત્યય. દ્વિતીયા૦ ૭-૩-૪૧૪ થી ફ્નવત્ત નો લોપ. ‘અવર્ગે૦ ૭-૪-૬૮' થી ૪૫ ના ” નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી ૩૫૪:, ૪૫, ૩પિયઃ, ઉપિ અને પિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં ‘અનુમ્મા૦ ૭-૩-૩૪' ની સહાયથી પ્રાર્[૦ ૭-રૂ૨૮' થી પુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ઉપેન્દ્રત્ત આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ અનુકમ્પાયોગ્ય ઉપેન્દ્રદત્ત. ॥૬॥
१८८
