________________
संख्यादेः पादादिभ्यो दान-दण्डे चाऽकल् लुक् च ७ २ १५२ ॥
સંખ્યાવાચક નામ જેનું પૂર્વપદ છે અને પાવધિ ગણપાઠમાંનાં પાલ વગેરે નામ જેનું ઉત્તરપદ છે એવા શબ્દને વાન, ૧૪ અને વીજા ના વિષયમાં અર્ [અન્ન] પ્રત્યય થાય છે; અને ત્યારે પ્રકૃતિના અન્ય વર્ણનો લોપ થાય છે. ઢો પાવો ત્તે; કે શતે વત્તે; ઢો પાવો વૈષ્કૃિતઃ અને હૈ શતે હિતઃ અહીં ક્રમશઃ વાન અને રજ્જુના વિષયમાં તેમ જ ઢૌ ઢૌ પાવો મુદ્દે અને દ્રે તે શતે મુદ્દે અહીં વીપ્સાના વિષયમાં દ્વિપાવ અને દ્વિશત નામને આ સૂત્રથી અર્ [અ]પ્રત્યય અને અન્ય અઁ નો લોપ. ‘યઃ સ્વરે૦ ૨-૧-૧૦૨′ થી પાલૢ ને તુ આદેશ. દ્વિપદ્મ અને દ્વિશતળ નામને સ્ત્રીલિંગમાં ‘આત્ ૨-૪-૧૮' થી આવુ પ્રત્યય. ‘અસ્યા૦ ૨-૪-૧૧૧’ થી ની પૂર્વેના જ્ઞ ને ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી વિવિાં દ્વિશતિાં, વત્ત જિતો મુ વા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ – બે ચતુર્થ ભાગ આપે છે. બે ચતુર્થ ભાગ દંડાયેલ. બે બે ચતુર્થભાગ ખાય છે. બસો આપે છે. બસોનો દંડ કરાયેલ. બે બે સો ખાય છે. આ સૂત્રથી પ્રકૃતિના અન્ય વર્ણનો તુ હૈં કહીને જે લોપ વિહિત છે તેનું પ્રયોજન ભણાવનાર પાસેથી બરાબર જાણી àg. 1194211
क
तीयाट्टीकण् न विद्या चेत् ७।२।१५३॥
વિદ્યાનો વિષય ન હોય તો; હ્રીય પ્રત્યયા નામને સ્વાર્થમાં ટીળુ []] પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. દ્વિતીયમેવ આ અર્થમાં દ્વિતીય નામને આ સૂત્રથી ટીવષ્ણુ પ્રત્યય. વૃદ્ધિઃ૦ ૭૪-૧' થી આદ્ય સ્વર મૈં ને વૃદ્ધિ છે આદેશ. ‘અવળૅ૦ ૭-૪-૬-૮' થી અન્ય મૈં નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દૈતીથી' આવો
१६४
