________________
बासः पूर्वस्मिन् अवरस्मिन् अधरस्मिन् देशे काले वा बासः ॥ अर्थभां પ્રથમાન્ત પશ્ચમ્યન્ત અને સપ્તમ્યન્ત તાદૃશ પૂર્વ અવર અને અપર નામને આ સૂત્રથી અસ્ તેમ જ સ્નાત્ પ્રત્યય; અને પૂર્વ અવર અને અધર નામને અનુક્રમે ધ્રુ અર્ અને અય્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી पुरः पुरस्ताद्; अवः अवस्ताद् अधः अधस्ताद्ः रम्यमागतो वासो वा આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- પૂર્વ, અવર [પૂર્વ], અધર [નીચે]દિશા રમણીય છે. પૂર્વ, અવર અને અધર દેશ, અથવા કાલ રમણીય છે. પૂર્વ, અવર અને અધર-દિશા, દેશ અથવા કાલથી આવેલો. પૂર્વ અવર અને અધર-દિશા દેશ અથવા કાલમાં વાસ. ૫૧૧૧/
પા—વડાવું તાત્ ||૧૧||
પ્રથમાન્ત પશ્ચમ્યન્ત અને સપ્તમ્યન્ત દિશા, દેશ અને કાલ અર્થવાળા પર અને અવર નામને સ્વાર્થમાં સ્તત્ પ્રત્યય થાય છે. परा, अवरा दिग् रमणीया; परोऽवरो देशः कालो वा रमणीयः, परस्याः अवरस्याः दिशः, परस्माद् अवरस्माद् देशात् कालाद् बाऽऽगतः, परस्याम् અવરસ્યાનુ વિશિ, પરસ્મિનુ અવસ્મનુ વેશે જાહે વા વાસઃ- આ અર્થમાં તાદૃશ પ્રથમાન્ત પશ્ચમ્યન્ત અને સપ્તમ્યન્ત પરા, અવરા, પણ્ અને અવર નામને આ સૂત્રથી સ્ત ્ પ્રત્યય. સર્વા૦ ૩-૨૬૧' થી પ૬ અને અવરા નામને પુંવદ્ભાવ [આર્ ની નિવૃત્તિ]વગેરે કાર્ય થવાથી પરસ્તાનું અવરક્તાર્ રમ્યમાતો વાતો વા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- પશ્ચિમ દિશા, પાછળની દિશા રમણીય છે; પશ્ચિમ, પાછળનો દેશ અથવા કાલ રમણીય છે. પશ્ચિમ, પાછળના દિગ્ દેશ અને કાલથી આવેલો. પશ્ચિમ, પાછળના દિગ્ દેશ અને કાલમાં વાસ. ॥૧॥
•
१४३
}
