________________
રત્નનિર: (નનીર:) ઢોષા, વિત્તર: અને વિવસરઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- ગણનાર. બે ગણનાર. સૂર્ય. સૂર્ય. ચન્દ્ર. ચન્દ્ર. સૂર્ય. સૂર્ય. ચિત્ર બનાવનાર. કર્તા કરનાર. શરૂઆત કરનાર. નાશ
કરનાર. નાશ નહિ કરનાર. કરનો નિર્ણય કરનાર. હાથ કરનાર. મર્મ સ્થાન કરનાર. ધનુષ્ય બનાવનાર. નાટકના અંગવિશેષને કરનાર. અક્ષર કરનાર. અક્ષર કરનાર. પૂજા કરનાર. ભક્તિ કરનાર. ખેતર કરનાર. જંઘા કરનાર. ચન્દ્ર. ચન્દ્ર. ચન્દ્ર. ચન્દ્ર. સૂર્ય. સૂર્ય. ||૧૦||
હેતુ-તચ્છીનાગનુ છેડશલ્પ-ો - ૪-ગાથા-વર-ચાડું-સૂત્ર-મન્ત્ર-પાત્ ||૧૦૩||
શબ્દ જો 8 ગાથા વૈર ચાલુ સૂત્ર મન્ત્ર અને પવૅ નામને છોડીને અન્ય કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા હ્ર ધાતુને; હેતુ, તત્વમાવવાનું અને અનુકૂળ (પોતાના સેવ્ય-સ્વામીની ઈચ્છાનુસાર ચાલનાર.) સ્વરૂપ કત્તમાં ટ પ્રત્યય થાય છે. યશસ્+; શ્રાદ્ધ+ અને ત્રેવળ + ધાતુને અનુક્રમે હેતુ; તત્ત્વભાવવાન્ અને અનુકૂલ સ્વરૂપ કત્તમાં આ સૂત્રથી ટ (f) પ્રત્યય. ‘નમિત્તો૦ ૪-૩-૧' થી ના ઋ,ને ગુણ ગર્ આદેશ. ‘ઇસ્યુño ૩-૧-૪૬' થી સમાસ. યજ્ઞસ્જર નામને સ્ત્રીલિંગમાં ‘ગળગે૦ ૨-૪-૨૦' થી ૧ (રૂ) પ્રત્યય... વગેરે કાર્ય થવાથી યશસ્ઝરી વિદ્યા; શ્રાદ્ધર: અને ત્રેવળર: (બ્રેવળાદરઃ બૃહવૃત્તિમાં) આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- યશને કરનારી વિદ્યા. (અહીં વિદ્યા સ્વરૂપ કર્તા યશનું કારણ છે.) શ્રાદ્ધ કરવાના સ્વભાવવાલો. સ્વામીની ઈચ્છા મુજબ મોકલનાર. જ્ઞાવિનિષેધઃ વિમ્?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ શદ્ધ જો વગેરે નામને છોડીને જ અન્ય કંર્મવાચક નામથી ૫રમાં રહેલા ધાતુને; હેતુ, તત્વમાવવાનું અને ગનુ કત્તમાં ટ (૪) પ્રત્યય થાય છે. તેથી શવ્ + ૢ ધાતુને આ સૂત્રથી ટ પ્રત્યય ન થવાથી ‘ર્મળોડગ્ ૬-૧-૭૨'. થી અદ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી (જાઓ તૂ. નં. -૧-૭૨)
૫૫
...
