________________
पाणावुपकर्षं पाण्युपकर्षं गृह्णाति भी उप + रुध् भने उप + कृष् ધાતુને આ સૂત્રથી ઈમ્ પ્રત્યય. યોહ૦ ૪-રૂ-૪ થી ધાતુના ઉપાન્ય ૩ને અને ઝને ગુણ છો અને સન્ આદેશાદિ કાર્ય અને ઉપર જણાવ્યા મુંજબ સમાસાદિ કાર્ય થયું છે. અર્થ ક્રમશઃ- બંને બગલમાં દબાવીને ઉઘે છે. ગોકુળમાં રોકીને ગાયો મૂકે છે. હાથથી ખેંચીને ગ્રહણ કરે છે. છપા
प्रमाण-समासत्त्योः ५।४७६॥
લંબાઈનું પ્રમાણ તેમજ સંભ(ઉતાવળ)પૂર્વક કરાએલ સમ્બન્ધ - અર્થ ગમ્યમાન હોય તો, તૃતીયા અને સપ્તમી વિભજ્યન્ત પદની સાથે સમ્બન્ધ હોય ત્યારે; તુલ્યકર્તકાર્થક ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી
મુ પ્રત્યય થાય છે. નોર્ષ યોર્ષ, યે ડરી હયારો ડેાચ્છનત્તિ અહીં ઉત્+ધાતુને આ સૂત્રથી જન્મ પ્રત્યય. ‘પોપટ ૪-રૂ-૪ થી ૪ ને ગુણ ૩૬ આદેશાદિ કાર્ય અને ‘તૃતીયો વા રૂ-૧૦” થી સમાસાદિ કાર્ય થયું છે. આવી જ રીતે केशैहिं केशग्राहं केशेषु ग्राहं केशग्राहं युध्यन्ते मी ग्रह धातुन मा સૂત્રથી જુનું પ્રત્યય. પ્રત્ ધાતુના ૩ ને “ઝિતિ ૪-રૂ-૧૦’ થી વૃદ્ધિ , આદેશ ‘તૃતીયો રૂ-૧-૧૦ થી સમાસ વગેરે કાર્ય થયું છે. વિકલ્પપક્ષમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ તુ ધાતુને આ સૂત્રથી જ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘વારે ૧-૪-૪૭' થી સ્વી પ્રત્યય. ‘બનગઃ૦ રૂ-ર-૦૧૪ થી ક્વા ને થપૂ આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી કુવેનોત્કૃષ્ણ ઝેિચ્છિનત્તિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ બે આંગળ માપીને શેલડી કાપે છે. વાળથી પકડીને યુદ્ધ કરે છે. દ્દા
૨૭૩
