________________
शापे व्याप्यात् ५।४।५२॥
કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા; પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના તુલ્યકર્તૃક ૢ ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં આક્રોશ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વિકલ્પથી રામ્ પ્રત્યય થાય છે. ચૌરારમાòતિ અહીં કર્મવાચક પૌર્ નામથી પરમાં રહેલા હ્ર ધાતુને આ સૂત્રથી ાનું પ્રત્યય. ‘કહ્યુń૦ રૂ-૧-૪૬’ થી તત્પુરુષસમાસ. ‘હિત્યનવ્ય૦ રૂ-ર-999’ થી પૂર્વપદ પર ના અન્તે મૈં નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી ચૌરાનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચોર કહીને આક્રોશ કરે છે. શાપ કૃતિ વિમ્?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આક્રોશ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ કર્મવાચક નામથી ૫૨માં ૨હેલા તાદૃશ તુલ્યકર્તૃક ૢ ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી રામ્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી ગ્નૌર્ વા હેતુમિ: થતિ અહીં આક્રોશ અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી ધાતુને આ સૂત્રથી રૂમ્ પ્રત્યય ન થવાથી ‘પ્રાવાત્તે ૧-૪-૪૭’.થી વત્ત્તા પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - ચોર કહીને હેતુ - પૂર્વક સિદ્ધ કરે છે. ।।૧૨।
कृ
સ્વાર્થાન્ટીર્થાત ૧૦૪૦૧૩||
દીર્ઘ વર્ણ જેના અન્તમાં નથી એવા - સ્વાર્થક કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા તુલ્યકર્તૃક (પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના સમાનકર્તૃક) ધાતુને; ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી હામ્ પ્રત્યય થાય છે. स्वादुङ्कारं મુ અને મિષ્ટાર મુ અહીં સ્વાદુ + ૢ અને મિષ્ટ + હ્ર ધાતુને આ સૂત્રથી રામ્ પ્રત્યય. ‘કહ્યુ॰ રૂ-૧-૪૬' થી તત્પુરુષસમાસ. ‘વિવનવ્ય૦ રૂ-૨-૧૧૧' થી પૂર્વપદના અન્તે મ્ નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી સ્વાદુારમ્ અને મિારમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી રૂમ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘ત્રાવાત્તે ૧-૪-૪૭’ થી વત્ત્વા પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી સ્વાદું વા વગેરે પ્રયોગ થાય છે. અર્થ
૨૬૧.
...
