________________
નાશસ્ય કૃતિ વિમ્?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આશંસ્યાર્થક જ (સામાન્યથી ભવિષ્યદર્થક માત્રને નહિ) ધાતુને વિકલ્પથી ભૂતકાળ અને વર્તમાનકાળની જેમ પ્રત્યય થાય છે. તેથી ૩પાધ્યાય જ્ઞાામિતિ તર્જમઘ્યેતે મંત્ર: અહીં બા + ગમ્ અને ધિ + રૂ ધાતુને; તે આશંસ્યાર્થક ન હોવાથી આ સૂત્રથી ભૂતકાલ કે વર્તમાનકાલનો પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ ઉપર જણાવ્યા મુજબ ભવિષ્યન્તીનો સ્થતિ અને સ્થતે પ્રત્યય અનુક્રમે થાય છે. અર્થ - ઉપાધ્યાયજી આવશે. મૈત્ર તર્ક ભણશે. અહીં આશંસા અર્થ ગમ્યમાન નથી. ॥૨॥
क्षिप्राऽऽशंसाऽर्थयो भविष्यन्ती - सप्तम्यौ ५ | ४ | ३ |
ક્ષિપ્રાર્થક પદ ઉપપદ હોય તો આશંસ્યાર્થક ધાતુને ‘ભવિષ્યન્તી’ નો પ્રત્યય થાય છે. અને આશંસા(સમ્ભાવના)ર્થક પદ ઉપપદ હોય તો આશંસ્યાર્થક ધાતુને “સપ્તમી” નો પ્રત્યય થાય છે. ઉપાધ્યાયવ્ ગતિ આગમતુ આમિષ્યતિ ગાન્તા વા (જુઓ સૂ. નં. ૧-૪-૨); ક્ષિપ્રમાજી તે સિવૃધાન્તમધ્યેામદે અહીં ક્ષિપ્રાર્થક ક્ષિત્ર અને ઞશુ ઉપપદ હોવાથી આશંસ્યાર્થક ધિ + રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી ભવિષ્યન્તીનો સ્વામહે પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - ઉપાધ્યાયજી આવશે તો આ અમે જલ્દી સિદ્ધાન્ત ભણીશું. ઉપાધ્યાયક્ષેવું બાઘ્ધતિ ગામત આમિતિ ગામના વા; आशंसे सम्भावये युक्तो ऽधीयीय नहीं आशंसे खाने सम्भावये 1 આશંસાર્થક પદ ઉપપદ હોવાથી આશંસ્યાર્થક ધિ + રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી સપ્તમીનો ર્ડ્સ પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - ઉપાધ્યાયજી આવશે તો આશા છે કે હું મળીને ભણીશ. I3II
सम्भावने सिद्धवत् ५|४|४|
કારણના સામર્થ્ય-શક્તિની શ્રદ્ધાને સમ્ભાવના કહેવાય છે. સમ્ભાવનાનો
૨૨૬
