________________
व्याप्यादाधारे ५।३।८८ ॥
વ્યાપ્યવાચક નામથી પરમાં રહેલા ॥ સંજ્ઞાવાળા (જુઓ સૂ.નં. ૧-૩૮૭) ધાતુને આંધાર અર્થમાં જિ પ્રત્યય થાય છે. નાં થીયતે 5 મિન્ આ અર્થમાં ન + ધા ધાતુને આ સૂત્રથી હ્રિ (૬) પ્રત્યય. ‘ઙેત્॰ ૪રૂ-૧૪' થી ધા ધાતુના બા નો લોપ. ‘ફ્યુń૦ રૂ-૧-૪૬' થી સમાસાદિ કાર્ય થવાથી નાર્થે: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - સમુદ્ર. II૮૮।।
अन्तधिः ५|३|८९ ॥
બન્ત પૂર્વક થા (૧૧૩૬) ધાતુને ભાવ અને કતૃભિન્નકારકમાં જિ (૬) પ્રત્યય થાય છે. અન્તર્ + થા ધાતુને આ સૂત્રથી જિ પ્રત્યય. ‘ઙેત્૦ ૪-૩-૧૪' થી થા ધાતુના જ્ઞ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી અન્તથિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - છુપાઈ જવું. ૮૯
अभिव्याप्ती भावे 5 न - ञिन् ५।३।९० ॥
મિવ્યાપ્તિ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ધાતુને ભાવ અને કતૃભિન્નકાકમાં ઝન તેમજ બિન્દુ (ન) પ્રત્યય થાય છે. ક્રિયાની સાથે; તેના બધા સમ્બન્ધીના સમ્બન્ધને ‘અભિવ્યાપ્તિ’ કહેવાય છે. સમ્ + રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી અત્ત પ્રત્યય. ‘નામિનો૦ ૪-૩-૧’ થી રૂ ના ૩ ને ગુણ ૌ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી સંવળમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અને સમ્ +F ધાતુને આ સૂત્રથી બિન્ (૬) પ્રત્યય. “નામિનો॰ ૪-રૂ-૧૧' થી ૩ ને વૃદ્ધિ સૌ આદેશ. સંરવિન્ નામને નિત્યં ૪૦ ૭-૩-૧૮' થી ગળુ (બ) પ્રત્યય. વૃદ્ધિઃ સ્વરે૦ ૭-૪-૧′ થી સઁ ના ગ ને વૃદ્ધિ ા આદેશ ચારે વગેરે કાર્ય થવાથી સાવિળય્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ તરફનો અવાજ - સેનાનો ઘોંઘાટ. મિવ્યાપ્તાવિત્તિ વિમ્?= આ સૂત્રથી
૧૯૩
-
