________________
वैक्वणः ५|३|२७ ॥
વીણાસમ્બન્ધી અર્થના વાચક એવા; ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા વ ધાતુને ભાવ અને કર્તૃભિન્નકારકમાં વિકલ્પથી અર્જી પ્રત્યય થાય છે. પ્ર+વળ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ગર્દૂ (f) પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રવવો વીળાયા: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી અભ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘માવા૦ ૬-રૂ-૧૮’ થી ઘસ્ પ્રત્યય. ‘િિત ૪-રૂ-૬૦' થી વણ્ ના ૬ ને વૃદ્ધિ જ્ઞ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી પ્રજ્વાળ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - વીણાનો અવાજ. વૈળ કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વીણાસમ્બન્ધી અર્થના વાચક ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા વણ્ ધાતુને ભાવ અને કર્તૃભિન્નકારકમાં વિકલ્પથી સર્જી પ્રત્યય થાય છે. તેથી પ્રવાળ: ગૃવસ્ય અહીં વણ્ ધાતુ (વા) વીણા સંમ્બન્ધી અર્થનો વાચક નહિ હોવાથી આ સૂત્રથી તેને બર્દૂ પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ ઉપર જણાવ્યાં મુજબ ઘક્ પ્રત્યય જ થાય છે. અર્થ - બેડીનો અવાજ. ૨૭૫૫
-
યુવળ-વૃ-ટ્ટ-વશ-રળ-મૃદ્ર-પ્રહઃ ૧/૩/૨૮/
રૂ વર્ણ (રૂ ર્ર) અને ૩ વર્ણ (૩ ) જેના અન્તે છે તેવા ધાતુ; હૈં ? વણ્ રણ્ અને TÇ ધાતુ, તેમજ ક઼કારાન્ત ધાતુ અને પ્ર ્ ધાતુને ભાવમાં અને કર્તાને છોડીને અન્યકારકમાં સર્ (૪) પ્રત્યય થાય છે. વિ શ્રી (રૂ વર્ણાન્ત) હૈં હૂઁ (૩ વર્ણાન્ત) વૃ ારૢ વર્શી રણ્ મ્ TM (‰ કારાન્ત) અને પ્ર ્ ધાતુને આ સૂત્રથી બર્ પ્રત્યય. ‘નામિનો॰ ૪-૩-૧' થી ર્ ર્ફે ને ગુણ ૬; ૐ ૐ ને ગુણ ો અને ઋ ને ગુણ ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય थवाथी अनुभे चयः क्रयः रवः लवः वरः आदरः वशः रणः गमः करः અને પ્રહ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ સમુદાય. ખરીદવું. અવાજ. કાપવું અથવા કાલિવશેષ. વર. આદર. ઈચ્છા. સંગ્રામ. માર્ગ.
૧૬૪
