________________
-નિ-ચુપ યઃ પીરારો
સમુ નિ વિ અને ૩પ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા યમ્ ધાતુને ભાવમાં અને કત્તને છોડીને અન્યકારકમાં વિકલ્પથી સત્ પ્રત્યય થાય છે. સમ્+યમ્ નિયમ્ વિમ્ અને ૩૫+યમ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ૩ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે સંયમ નિયમ: વિયમ અને ઉપયમ: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સત્ () પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “પાવાવ -રૂ-૧૮' થી ઘણું પ્રત્યય. યમ્ ધાતુના મ ને “ક્ઝિતિ ૪રૂ-૧૦’ થી વૃદ્ધિ ના આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે સંયામ: નિયામ: વિયામ: અને ઉપયો: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - સંયમ કરવો. નિયમ કરવો. નિગ્રહ કરવો. પરણવું. રપા
નિર્નર--પ-સ્વન-વ: પારારદા
નિ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા નવું ટુ પર્વ અને વિશ્વનું ધાતુને ભાવમાં અને કતને છોડીને અન્યકારકમાં વિકલ્પથી ૩ પ્રત્યય થાય છે. નિનનિ+વું, નિH; નિસ્વનું અને નિ+વવÇ ધાતુને આ સૂત્રથી (1) પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે નિનઃ નિઃ નિપઢઃ નિસ્વ: અને નિર્વા: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સત્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “પાવા૦ ૧-૩-૧૮' થી વર્ગ પ્રત્યય. નર્ વગેરે ધાતુના ને “િિત ૪-રૂ-૧૦” થી વૃદ્ધિ મા આદેશ વગેરે કાર્ય , થવાથી અનુક્રમે જિનાઃ નિદ્રઃ નિપાત્ર: નિસ્વાન અને નિવવાન: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - અવાજ કરવો. બોલવું. ભણવું. અવાજ. ખણખણાટ. ર૬/
૧૬૩
