________________
ગડો યમ-નઃ સ્વો ચ રૂારૂાદ્દી
બાક્ (બ્રા) ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા યમ્ અને હર્ ધાતુને; જો કર્મ ન હોય. અથવા પોતાનું (કર્જાનું) અડ્ગ કર્મ હોય તો; કર્દમાં આત્મનેપદ થાય છે. આવતે અને ગ્રહતે અહીં અકર્મક વમ્ અને બા+હન્ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં આત્મનેપદનો તે પ્રત્યય થયો છે. તેમ જ આવતે ગ્રહતે વા પાવમ્ અહીં કર્તાનું પોતાનું અંગ પગ કર્મ હોવાથી ગવમ્ અને ગાöન્ ધાતુને કત્તમાં આત્મનેપદનો તે પ્રત્યય થયો છે. અર્થક્રમશઃ - લાંબુ કરે છે. મારે છે. પોતાનો પગ લાંબો કરે છે. પોતાના પગને મારે છે. સ્વો ચેતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અકર્મક જ અથવા સ્વાઙ્ગકર્મક જ બાહ્ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા વમ્ અને હર્ ધાતુને કત્તમાં આત્મનેપદ થાય છે. તેથી બાયચ્છતિ રખ્ખુમ્ અહીં ગાયનું ધાતુ અકર્મક અથવા સ્વાગકર્મક ન હોવાથી તેને આ સૂત્રની સહાયથી કર્દમાં આત્મનેપદ ન થવાથી ‘શેષાત્ રૂ-રૂ-૧૦૦’ ની સહાયથી પરÂપદનો તિવ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અર્થ - દોરી લાંબી કરે છે. મિ- મિ૦ ૪-૨-૬' થી હનુ ના નૂ નો લોપ થયો છે. ‘મિષઘનશ્છ: ૪-૨-૧૦૬' થી યમ્ ધાતુના મૈં ને દ્ આદેશ થાય છે. II૮૬॥
व्युदस्तपः ३।३।८७॥
વિ અને હર્ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા તપ્ ધાતુને; કર્મ ન હોય અથવા કર્તાનું અઙ્ગ કર્મ હોય તો કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે. વિતવતે ઉત્તપતે વા વિ: અહીં અકર્મક વિસ્તર્ અને ઉત્તપ્રધાતુને આ સૂત્રથી કર્દમાં આત્મનેપદનો તે પ્રત્યય થયો છે. અર્થ- સૂર્ય તપે છે. વિતપà ત્તવતે પાળિભૂ અહીં સ્વાઙ્ગકર્મક વિTMપૂ ધાતુને અને ઉત્ સઁપૂ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં આત્મનેપદનો વર્તમાનાનો તે
૬૩
