________________
तेनाऽसत्त्वे ३१/७४॥
તોજારિ - સર્વ વાચક નામને તોછાત્પ૦ર-ર-૭૨' થી અને તૂરાર્થછાદ્રિ - સર્વ વાચક નામને વસવાર રર-૧ર૦ થી પશ્ચમી વિહિત છે. આ પશ્ચમીને સર્વ વૃત્તિ પચ્ચમી કહેવાય છે. સર્વ વૃત્તિ પગ્નચત્ત નામને જે પ્રત્યયાન્ત નામની સાથે તપુરુષ સમાસ થાય છે. તો મુવત્તા અને ન્યાદ્ મુi: આ વિગ્રહમાં આ સૂત્રથી અસત્ત્વવાચક પશ્ચયન્ત સ્તો અને મા નામને પ્રત્યયાન મુpનામની સાથે તપુરુષ સમાસ. “ ૩-૨-૮' થી પશ્ચમીના લોપની પ્રાપ્તિ હતી. પરતું સત્વે સે. ૩-ર-૧૦” થી તેનો નિષેધ થવાથી સ્વાદિ કાર્ય બાદ સ્તોજાન્યુઅને માન્યુ. આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - થોડાથી મુક્ત થોડાથી મુક્ત. સર્વ કૃતિ ઝિમ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સિત્તવૃત્તિ જ પશ્ચમ્યન્ત નામને $ પ્રત્યયાત નામની સાથે તપુરુષ સમાસ થાય છે. તેથી તોછાવધઃ આ અર્થમાં આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ થતો નથી. કારણકે સૂ.નં. રર-૭૨ માં જણાવ્યા મુજબ તો નામ પસવા ન હોવાથી તેને હેત્વર્થેતૃતીયા) ર-ર-૧૧૮' થી પચ્ચમી વિભફતિ થયેલી છે. તેથી આ સૂત્રથી સ્તોજ નામને વધ નામની સાથે તપુરુષ સમાસ થતો નથી. અર્થ-થોડા દ્રવ્યથી બધાએલો. અહીંસમાસનું ફલક ઐકપઘના કારણે તદ્ધિત પ્રત્યયની ઉત્પત્તિ વગેરે છે. ૭૪.
પષ્ટતાલિ રૂ.૧/o9ll
પર:શત... ઇત્યાદિ પચ્ચમી તપુરુષ સમાસનું નિપાત કરાય છે. શતાત્ પરે અને સહયાત્ પર આ વિગ્રહમાં આ સૂત્રથી શત અને સહર નામને નામની સાથે તપુરુષ સમાસ. “ઘાર્થે રૂ-૨-૮' થી યાદિ વિભકતનો લોપ. આ સૂત્રથી નિપાતનના કારણે સમાસમાં પૂર નામનો પૂર્વ પ્રયોગ. પર નામના અન્તમાં સનો આગમ... વગેરે કાર્ય થવાથી પર:શતા: અને પર:સદા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - સોથી અધિક હજારથી અધિક. II૭૧||
५६
