________________
નિષ્પન્ન મહિષ અને ધિકૃત નામને આ સૂત્રથી એકવદ્ભાવ થવાથી મહિષમ્ અને ધિકૃતમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી એકવદ્ભાવ ન થાય ત્યારેગમપી અને રવિવૃતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- ગાય અને ભેંશ. દહીં અને ઘીં. યદ્યપિ નોષિમ્ અને ધિકૃતમ્ ઈત્યાદિ સ્થળે પણ વિકલ્પપક્ષમાં “વાર્થે ઉ૦ રૂ-૧-૧૧૭” થી સમાસ સિદ્ધ જ હતો, પરન્તુ ઉપર જણાવ્યા મુજબ પશુ વાચક અને વ્યગ્નન (ધી. દાળ. શાક વગેરે) વાચક નામને • સજાતીય નામથી જ આરબ્ધ સમાસ સ્થળે તાદૃશ દ્વન્દ્ર સામાસિક નામને એકવર્ભાવ થાય અને સ્વભિન્ન નામથી આરબ્ધ ઉર્જ સમાસ સ્થળે તાદૃશ સામાસિક નામને એકવર્ભાવ ન થાય એ માટે આ સૂત્રનું પ્રણયન છે. તેથી જોનરી અને વારિખી ઈત્યાદિ સ્થળે કોઈ પણ સૂત્રથી એકવર્ભાવ થતો નથી. ૧૩રા
તરુ - તળ - થાન્ય - મગ - પરિણાં
યદુત્વે ૩/૧/૧૨all
બહુત્વવિશિષ્ટાર્થક વૃક્ષ વાચક, તૃણ વાચક; ઘાન્ય વાચક; મૃગ વાચક અને પક્ષી વાચક નામના બહુત્વવિશિષ્ટાર્થક 4 • સજાતીય નામથી આરબ્ધ કુન્દ સમાસથી નિષ્પન્ન નામને વિકલ્પથી એકવર્ભાવ થાય છે. Hક્ષા ચોઘાકુશાશ્વ વાશ; तिलाश्च माषाश्च; ऋश्याश्चैणाश्च भने हंसाश्च चक्रवाकाश्च मा વિગ્રહમાં અનુક્રમે બહુત્વવિશિષ્ટાર્થક વૃક્ષ તૃપ ઘાન્ય મૃગ અને પક્ષી વાચક ત્તત કુશ તિત ત્રશ્ય અને હંસ નામના સ્વ - સજાતીય બહુત્વવિશિષ્ટાર્થક ચોધ છાશ માપ 9 અને વક્રવાવ નામથી આરબ્ધ (“વાર્થે ૦િ રૂ-9-99૭” થી વિહિત) કુન્દ સમાસથી -
१२३
