________________
યદ્યપિ અશ્વવવમ્ અહીં ‘પશુષ્યગ્નનાનામ્ રૂ-9-૧૨૨’ થી વૈકલ્પિક એકવદ્ભાવ સિદ્ધ જ છે તેમજ પૂર્વાપરમ્ અને ગધરોત્તરમ્ અહીં ‘ચાર્થે દ્વન્દ્વ:૦ ૩-૧-૧૧૭' થી વાસ્ત્વવત્ ની જેમ વૈકલ્પિક એકવદ્ભાવ સિદ્ધ જ છે. પરન્તુ ‘પશુવ્યગ્નનાનામ્ રૂ-9૧૨૨' થી જ્ઞશ્વના પર્યાયવાચક યવિ નામોથી આરબ્ધ દ્વન્દ્વ સમાસ સ્થળે વૈકલ્પિક એકવદ્ભાવ ન થાય- એ માટે તેમજ પૂર્વ અને અધર નામને અપર અને ઉત્તર નામથી ભિન્ન નામથી આરબ્ધ દ્વન્દ્વ સમાસ સ્થળે ‘ચાર્થે દ્વન્દ્વ:૦ રૂ-9-999′ થી વાસ્ત્વત્વમ્ ની જેમ એકવદ્ભાવ ન થાય એ માટે અર્થાર્ ઉપર જણાવ્યા મુજબ અશ્વવવમ્ અને પૂર્વાપરમ્ તથા ધોત્તરમ્ સ્થળે જ સમાહાર પ્રયુક્ત વિકલ્પે એકવદ્ભાવ થાય - એ માટે (એતાદૃશ નિયમ માટે) આ સૂત્રનો આરંભ છે. તેથી વડવે પૂર્વપશ્ર્ચિમી ક્ષિપરીધરમધ્યમાં ઉત્તરવક્ષિી ઈત્યાદિ સ્થળે કોઇ પણ સૂત્રથી એકવદ્ભાવ થતો નથી. આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વ - સજાતીય નામોથી જ આરબ્ધ દ્વન્દ્વ સમાસમાં વિકલ્પથી એકવાવ થતો હોવાથી તૂ.નં. ૩-૧૧૩૦ માં જણાવ્યા મુજબ વૃદ્ધિતુવદુઃલાનિ ની જેમ અખાડશ્વવઙવા: અહીં પણ આ સૂત્રથી વિકલ્પે એકવદ્ભાવ થતો નથી... ઈત્યાદિ યાદ રાખવું. ૧૩૧॥
-
પશુષ્યગ્નનાનામ્ ૩/૧/૧૩૨||
પશુવાવળ નામોના દ્વન્દ્વ સમાસથી નિષ્પન્ન નામને તેમ જ વ્યગ્નનવાર નામોના દ્વન્દ્વ સમાસથી નિષ્પન્ન નામને તે દ્વન્દ્વ સમાસ સ્વ સજાતીય નામોથી જ આરબ્ધ હોય તો વિકલ્પથી એકવદ્ભાવ થાય છે. ગૌર્શ્વ મહિષગ્ન અને વૈધિત્વ ધૃતગ્ય આ વિગ્રહમાં ‘ચાર્થે દ્વન્દ્વ:૦ રૂ-૧-૧૧૭' થી દ્વન્દ્વ સમાસાદિ કાર્યથી
१२२
