________________
સ્ત્રીલિંગમાં પ્રત્યય થાય છે. તેથી નાનુરિત આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન વન્દ્રનાગુતિ નામને સ્ત્રીલિગમાં આ સૂત્રથી કી પ્રત્યય ન થવાથી “સાત્ ૨-૪૧૮' થી સીધુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વનાનુરિતી સ્ત્રી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચન્દનના લેપવાલી સ્ત્રી. અહીં ચન્દન અલ્પાર્થક નથી. ૪પા.
स्वाङ्गादेरकृत-मित-जात-प्रतिपन्नाद् बहुव्रीहेः २।४।४६॥
વા વાચક નામ જેનું પૂર્વપદ છે અને ક્ત નિત નાત અને પ્રતિપન્ન નામને છોડીને અન્ય છ પ્રત્યયાન્ત નામ જેનું ઉત્તરપદ છે એવા વધુત્રીદિ સમાસને સ્ત્રીલિંગમાં ડી પ્રત્યય થાય છે. શી મનાવસ્થા: અને કરુણ મિને વસ્યા: આ વિગ્રહમાં બહુવીહિ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન શમન અને મન નામને આ સૂત્રથી જ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી શપની અને રુમની આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ભેદાયેલા શબ્દ (કપાળનું હાડકું) વાલી. ભેદાયેલા સાથળવાલી. તાતિવર્નન વિન્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વાગવાચક નામ જેનું પૂર્વપદ છે અને ત મિત નતિ અને પ્રતિપન નામથી ભિન્ન જ $ પ્રત્યયાન્ત નામ જેનું ઉત્તર પદ છે - એવા બહુવ્રીહિ સમાસને સ્ત્રીલિગમાં પ્રત્યય થાય છે, તેથી તંત (दन्ताः कृता यस्याः); दन्तमित (दन्ता मिता यस्याः); दन्तजात (दन्ता નાતા યયા:) અને રક્તપ્રતિપન (કસ્તાઃ પ્રતિપના વસ્યા.) નામને આ સૂત્રથી ડી પ્રત્યય ન થવાથી ‘ની ર-૪-૧૮' થી સાપુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી રક્તક્તી; ઉત્તમતા, રક્તનતિ અને ટ્રેન્તપ્રતિપના આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - કરેલા દાંતવાલી. મિત (ગણ્યા ગાઠયાં) દાંતવાલી. ઉત્પનદાંતવાલી સ્વીકારેલા દાંતવાલી. II૪૬ો.
२४९
