________________
કાર્ય થવાથી ભૂમી અને પૂછી આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ઊઁ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે માત્ર સ્યાદિ કાર્ય થવાથી ભૂમિ: અને ધૃત્તિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- પૃથ્વી. ધૂળ. અન્યવિતિ વિમૂ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ત્તિ પ્રત્યયાર્થમાં વિહિત પ્રત્યયાન્ત નામને છોડીને જ અન્ય ફારાન્ત નામને સ્ત્રીલિંગમાં ી પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે, તેથી કૃતિઃ, અરળિઃ અને જ્ઞાનિઃ અહીં ત્તિ પ્રત્યયાર્થ ભાવમાં અનુક્રમે હ્ર ધાતુને ‘સ્ત્રિયાત્તિ: ૬-૩-૧૧' થી ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન તિ નામને; ન+, ધાતુને ‘નગોડનિઃ શાર્પ ૧-૩-૧૧૭’ થી અનિ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન અળિ નામને તેમજ હ્રીઁ ધાતુને છા-હા-ખ્ય: - રૂ-૧૧૮' થી ઍનિ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન હાનિ નામને; તે નામો ારાન્ત હોવા છતાં આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય થતો નથી. જેથી માત્ર સ્યાદિ કાર્ય થવાથી કૃતિ:, અરઃિ અને હાનિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ– કરવું તે. ન કરવું. (થાઓ.) દિન. રૂ।
પતેઃ ૨૫૪૧૩૩॥
પદ્ધતિ નામને સ્ત્રીલિગમાં વિકલ્પથી ઊ’પ્રત્યય થાય છે. હનનન્ હતિઃ પાવસ્ય તિ: પદ્ધતિ: આ પ્રમાણે પદ્ધતિ નામ ત્તિ પ્રત્યયાર્થ પ્રત્યયાન્ત (ત્તિ પ્રત્યયાન્ત) હોવાથી તેને પૂર્વ સૂત્રથી (૨-૪-૨૨ થી) કી પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ ન હતી - એ સમજી શકાય છે. હ+તિ આ અવસ્થામાં હનુ ધાતુના નૂ નો મિ-મિ-નૈમિ૦ ૪-૨-' થી લોપ થાય છે. અને પાવ+તિ: આ અવસ્થામાં હિમ-હૃતિ॰ રૂ-૨-૧૬' થી પાવ ને પર્ આદેશ થાય છે- એ યાદ રાખવું. પતિ નામને આ સૂત્રથી ઊઁ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વધતી આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ધૈ પ્રત્યયાદિ કાર્ય ન થાય ત્યારે માત્ર સ્વાદિ કાર્ય થવાથી પતિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ
२३६
