________________
નિષ્પન્ન દ્વિપષ્ય નામને; તદ્િધત પ્રત્યય ય નો લોપ થતો ન હોવાથી આ સૂત્રથી ફી પ્રત્યય થતો નથી. જેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી દ્વિપપ્પા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં તદ્િધત પ્રત્યય- ૧ નો વિધાનસામર્થ્યથી જ લોપ થતો નથી. અન્યથા ય પ્રત્યયના તાદૃશ વિધાન પછી પણ ય પ્રત્યયનો લોપ થવાનો જ હોય તો તેનું વિધાન કરવાની જ જરૂર રહેતી નથી. કારણ કે આવી સ્થિતિમાં ય પ્રત્યયનું વિધાન કરે કે સામાન્યથી રૂનું પ્રત્યયનું વિધાન કરે એમાં કોઈ વિશેષતા રહેતી નથી. ઈત્યાદિ સ્વયં સમજી શકાય છે. અર્થ - બે પૈસાથી ખરીદાએલી. વિતરિવર્તન ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ રિસ્ત જાતિ અને રાજર નામથી ભિન્ન જ પરિમાણવાચક નામ જેના અન્ત છે- એવા, દ્વિગુસમાસ સ્વરૂપ અકારાન્ત સ્ત્રીલિજ્ઞ નામને; તદ્ધિત પ્રત્યયનો લોપ થયો હોય તો ડી પ્રત્યય થાય છે. તેથી જ્યાં વિસ્તામ્યાં છીતા;
ગામવિતામ્યાં છીતા અને ક્યાં ખ્યત્યાખ્યાં છીતા આ વિગ્રહમાં દ્વિગુસમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન દ્રિવિત ઉચાવિત અને કિવન્ય નામને આ સૂત્રથી ફી પ્રત્યય ન થવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સાધુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય બાદ દ્વિવિસ્ત; કવિતા અને દ્વિવૃત્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- બે બિત (૬000 પલ) થી ખરીદાએલી. બે આચિત (તોલો) થી ખરીદાએલી. બે કમ્બલ્ય (૮૦૫લ) થી ખરીદાએલી. દ્વિવિતા અહીં નો લોપ “દ્વિત્રિ-વહો. ૬-૪-૧૪૪ થી થાય છે - એ વિશેષ છે. બાકી પ્રક્રિયા કિફુડવી ની જેમ સમજવી. રરૂા.
સાડા પ્રમાણાવક્ષેત્રે રાજારા
પ્રમાણ વાચક કાષ્ઠ નામ જેના અન્ત છે - એવા દ્વિગુ સમાસ સ્વરૂપ સ્ત્રીલિગ્ન નામને, સમાસાર્થક્ષેત્ર ન હોય તો, તદ્ધિત પ્રત્યયનો લોપ
२२९
