________________
થઈ છે. અર્થ - ચોરને રોગ પીડે છે. અરિસન્તાપે રતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્નાર્થ ધાતુનો ŕ ભાવપ્રત્યયાન્ત હોય તો, રિ અને સન્તાપિ ધાતુ સિવાયના જ પીડાર્થક ધાતુના વ્યાપ્ય ને વિકલ્પથી ર્મ સંજ્ઞા થાય છે. તેથી આઘૂનું ખ્વતિ સન્નાપતિ વા (રોગ:) અહીં વૃત્તિ અને સન્તાપિ ધાતુના વ્યાપ્ય ‘આધૂન’ ને આ સૂત્રથી વિકલ્પે ર્મ સંજ્ઞા થતી નથી; તેથી ‘આધૂન’ ને ધર્નુષિં ર્મ ૨-૨-રૂ’ થી નિત્યકર્મ સંજ્ઞા થવાથી તાચક ઝનૂન નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વિતીયા વિભક્તિ થઈ છે. અર્થ - ઘણું ખાનારને રોગ પીડે છે. ભાવ રૂતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ રિ અને સન્તાવિ ધાતુથી ભિન્ન પીડાર્થક ધાતુનો કાં ભાવપ્રત્યયાન્ત જ હોય તો તે પીડાર્થક ધાતુના વ્યાપ ને વિકલ્પથી ર્મ સંજ્ઞા થાય છે. તેથી ‘મૈત્ર હજ્ઞતિ બા’ અહીં રિ અને સન્તાપિ ધાતુથી ભિન્ન પીડાર્થક રુનુ ધાતુનો કર્તા શ્રેષ્ના ભાવપ્રત્યયાન્ત ન હોવાથી (f માં વિહિત મનુ પ્રત્યયાન્ત હોવાથી); રુન્ ધાતુના વ્યાપ મૈત્ર ને આ સૂત્રથી વિકલ્પે ર્મ સંજ્ઞા ન થવાથી ઉ૫૨ જણાવ્યા મુજબ નિત્યકર્મ સંજ્ઞાદિ કાર્ય થયું છે. અર્થ - મૈત્રને શ્લેષ્મા (સર્દી ) પીડે છે. ।૧૩।
जास-नाट - क्राथ-पिषो हिंसायाम् २ |२| १४ ||
હિંસાર્થક નાર્ નાટ્ાટ્ અને પિણ્ ધાતુના વ્યાપ ને ર્મ સંજ્ઞા વિકલ્પથી થાય છે. ચૌરચ પૌર વોગ્ગાસતિ વીરસ્ય વૌર વોન્નાવતિ નૌરસ્ય' પૌર'. યોાથતિા અને પૌરસ્ય સૌર વા પિનષ્ટિા અહીં હિંસાર્થક ૩૬ + નાસ્, ૩વ્ + નાટ્, વ્ + દ્રાર્ અને વિધ્ ધાતુના વ્યાપ્ય ઔર ને આ સૂત્રથી વિકલ્પે ર્મ સંજ્ઞા થઈ છે. તેથી કર્મ સંજ્ઞા ન થાય ત્યારે ‘શેષે ૨-૨-૮૧' થી ઔર નામને ષષ્ઠી વિભક્તિ થઈ છે; અને ર્મ સંજ્ઞા થાય ત્યારે ‘ર્મળિ ૨-૨-૪૦’ થી દ્વિતીયા થઈ છે. અર્થ (બધાનો) - ચોરને મારે છે. હિંસાયામિતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર
१७
