________________
વિકલ્પથી તે બહુત્વવિશિષ્ટ મનાય છે. વા પૂર્વે ભુખ્યો અને વા પૂર્વે પ્રોપરે અહીં દ્વિત્વવિશિષ્ટ જ્જુની અને પ્રોપવા શબ્દાર્થ છે; તેને આ સૂત્રથી બહુવદ્ભાવ થવાથી તુની અને પ્રોપવા નામને ‘નાનઃ પ્રથમૈ૦ ૨-૨-૩૧’ થી પ્રથમા બહુવચનનો ખમ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વા પૂર્વાઃ શુન્ય: અનેવા પૂર્વાઃ પ્રોષ્ઠવવાઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી દ્વિત્વવિશિષ્ટ ત્યુની અને પ્રોષ્ઠપવા શબ્દાર્થ નક્ષત્રાર્થને બહુવદ્ભાવ ન થાય ત્યારે ભુની અને પ્રોષ્ઠવવા નામને પ્રથમા દ્વિવચનનો સૌ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અર્થક્રમશઃકયારે પૂર્વા ફલ્ગુની નક્ષત્ર છે?. કયારે પૂર્વપ્રોષ્ઠપદા (પૂર્વભાદ્રપદા) નક્ષત્ર છે?. મેં તિબિમ્? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નક્ષત્રવાચક જ દ્વિત્વવિશિષ્ટ; ભુની અને પ્રોપવા નામનો અર્થ; વિકલ્પથી બહુવદ્ મનાય છે. તેથી પન્નુનીપુ નાતે જ્યે જીનૌ અહીં પન્નુની નામને ‘ભુખ્યા: ૬-૩-૧૦૬′ થી ટ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી પશુની શબ્દ બને છે, જેનો અર્થ નક્ષત્ર નથી, પરન્તુ ફલ્ગુનીમાં જન્મેલી કન્યા - આ પ્રમાણે છે. તેથી નક્ષત્ર અર્થ ન હોવાથી દ્વિત્વવિશિષ્ટ પન્નુની શબ્દાર્થ અહીં આ સૂત્રથી બહુવદ્ મનાતો નથી. અન્યથા સૂત્રમાં છે આ પ્રમાણે નિર્દેશ ન હોત તો અહીં પણ મુન્યઃ ન્યા: – આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થાત- એ સ્પષ્ટ છે, અર્થ- ફલ્ગુની નક્ષત્રમાં graell Q sell. 11923||
=
गुरावेकव २।२।१२४ ॥
ગૌરવને યોગ્ય અર્થાત્ પ્રશસ્ય વ્યક્તિવાચક શબ્દનાં એકત્વ અને દ્વિત્વવિશિષ્ટ અર્થને વિકલ્પથી બહુત્વવિશિષ્ટ મનાય છે. પૂર્વ પુરવ:; યુવાં ગુરુ અને તે મે પિતર, ૫ મે પિતા અહીં ગૌરવાહ 6 અને પિતા વાચક ગુરુ અને પિતૃ શબ્દનો અર્થ; અનુક્રમે દ્વિત્વવિશિષ્ટ અને એકત્વવિશિષ્ટ છે; તેને આ સૂત્રથી બહુવદ્ભાવ થવાથી તંાચક
११४
