________________
૫૮
આમ્ થી પર ૐ ધાતુને આત્મનેપદ ન થાત. કેમકે શ ધાતુ. પરમૈપદી હોવાથી શિક્ષાગ્નજે એ પ્રમાણે ન થતાં શિક્ષાØાર એમ અનિષ્ટ પ્રયોગ થાત. અને શિક્ષિ ધાતુનો પણ શિક્ષાગ્નજે પ્રયોગ ન થાત કેમકે એકસ્વરી હોવાથી મમ્ ન થાય.
પ્રવત્ । રૂ-રૂ-૭૪
અર્થ:- સન્ ની પૂર્વે જે ધાતુઓથી કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે. તે ધાતુઓથી સન્ પ્રત્યય થયે છતે પણ કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે.
વિવેચન : ૩-૩-૨૨ થી ૩-૩-૭૩ સૂત્રથી જે ધાતુને કર્તામાં આત્મનેપદનું વિધાન કરેલું છે તે ધાતુઓ સંબંધી જાણવું.
અનુબન્ધ વડે આત્મનેપદ - દ્ધિત: રિ ૩-૩-૨૨ વિગેરે. ઉપપદ વડે આત્મનેપદ - સમસ્તૃતીયા ૩-૩-૩૨ વિગેરે. અર્થવિશેષ વડે આત્મનેપદ - આઙોયોતિ... ૩-૩-૫૨ વિગેરે.
આ રીતે જ્યાં જ્યાં કર્તામાં આત્મનેપદ કર્યું છે તે રીતે સન્નન્ત એવા તે ધાતુઓથી કર્તામાં આત્મનેપદ કરવું એમ આ સૂત્રમાં ભલામણ કરે છે. (૧) અનુબન્ધવડે આત્મનેપદ :
शिशयिषते
સુવાની ઇચ્છા કરે છે.
20 |
21
=
શી+સ - તુમહ્ત્વ... ૩-૪-૨૧ થી સન્ પ્રત્યય.
शीशी+स
शिशी+स शिशी+इ+स
शिशे+इस
શિયિત - તો... ૧-૨-૨૩ થી ए નો યુ.
નામ્યનસ્થા... ૨-૩-૧૫ થી સ્ નો પ્.
शिशयिष 2/ શિયિષ+તે - તિથ્ તસ્... ૩-૩-૬ થી તે પ્રત્યય.
શિષયિષ+
f+અ+તે - ર્રાર્ય... ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય.
शिर्षयिषते જીરાસ્યા... ૨-૧-૧૧૩ થી પૂર્વનાં ઞ નો લોપ.
-
-
-
.
સન્યઙજ્જ ૪-૧-૩ થી આદ્ય એકસ્વરી અંશ દ્વિત્વ.
હ્રસ્વ: ૪-૧-૩૯ થી પૂર્વ ધાતુ હ્રસ્વ.
સ્તાદ્યશિતો... ૪-૪-૩૨ થી ર્ આગમ. નામિનો... ૪-૩-૧ થી ર્ફે નો ગુણ ૬.
-
