________________
૩૫૨
ઉષામયેવ - શક્તિઃ = શાન્તિનાથ ભગવાન. અહીં યમ્ વિગેરે જે ધાતુઓ બતાવ્યા છે તેનાથી આ શમ્ ધાતુ અન્ય હોવાથી આ સૂત્રથી
નાં લોપનો કે દીર્વાદશનો નિષેધ થતો નથી. મેં નાં લોપની તો કોઈ સૂત્રથી પ્રાપ્તિ નથી પણ ૪-૧-૧૦૭ થી દીર્વાદેશ થયો છે. તિલીતિ વિમ્ ? તિઃ, તિ:, તતિ: અહીં તિ પ્રત્યય નથી ત્રિયાં.... પ-૩-૯૧ થી fજી પ્રત્યય થયેલો છે. તેથી ૪-૨-૫૫ થી અત્યવર્ણનો લોપ થયો છે.
મ: સિનિ-s: / ૪-૨-૬૦ અર્થ- ધુડાદિ કિન્તુ કે હિન્દુ પ્રત્યય પર છતાં ન, સન્ અને નન્ ધાતુનાં - અજ્યવર્ણનો (૬ નો) ના આદેશ થાય છે. વિવેચન - (૧) સ્વાતિઃ = ખોદેલો. સાધનિકા ૪-૨-૫૫ માં જણાવેલ યત:
પ્રમાણે થશે. પણ 7 નો આ સૂત્રથી મા થશે. પછી એમા = મા
થવાથી રણીત: રૂપ થશે. એજ પ્રમાણે – (૨) સાતઃ = આપેલો, સેવા કરેલ. (૩) નાત: = ઉત્પન્ન થયેલ. (૪) નાતિ: = ઉત્પન્ન થવું. ૪-૨-૫૫ માં જણાવેલ નતિઃ પ્રમાણે સાધનિકા
થશે. પણ અહીં આ સૂત્રથી ૬ નો મા થશે. પછી તેમાનાનાં. ૧-૨
૧ થી ર માં રહેલાં એ+3 = મા થશે. છે પપૂચિ-ને (૧૫00), પેન-પ (૩૩૦) બન્ને સન્ ધાતુનું અહીં
ગ્રહણ થશે. તેથી સયતે મ અથવા અન્ય મ રૂતિ સાત: પ્રયોગ થશે. ૪ સાત્વા પ્રયોગ પણૂચિ ધાતુનો જ થશે. કેમકે તે ઊદિત હોવાથી હિતો
વા ૪-૪-૪૨ થી સ્વી ની પૂર્વે વિકલ્પ રૂટું થશે. એટલે જ્યારે રૂટું નહીં થાય ત્યારે સાત્વી પ્રયોગ થશે. અને રૂ થશે ત્યારે નવા પ્રયોગ થશે. ધાતુનો તો નિત્વી એક જ પ્રયોગ થશે. કેમકે તે ઊદિત ન હોવાથી નિત્ય રૂટું થશે. વિક્તીત્વેવ - વન્ત = તે વારંવાર ખોદે છે. ર+– નારે.. ૩-૪-૯ થી યક્ પ્રત્યય.' વધુન્ય - સ... ૪-૧-૩ થી આદ્ય એકસ્વરાંશ દ્ધિત્વ.
