________________
૧૯
- રાત્રીના... ૫-૨-૨૦ થી થતાં આનસ્ (ઞાન) પ્રત્યયને આ સૂત્રથી આત્મનેપદ સંજ્ઞા થઈ છે.
તત્ સાપ્પાનાવ્યાત્ મમાવે, નૃત્ય--હતાશ । ૩-૨-૨૨ અર્થ:- સકર્મક ધાતુથી કર્મણિપ્રયોગમાં અને અકર્મક ધાતુથી તથા અવિવક્ષિત કર્મ છે જેમાં એવા ધાતુઓથી ભાવે પ્રયોગમાં આત્મનેપદ, નૃત્ય પ્રત્યયો, TM પ્રત્યય અને વ્રતર્થ પ્રત્યયો થાય છે. વિવેચન : સકર્મક ધાતુથી કર્મણિ પ્રયોગ.
(૧) યિતે ટ: ચૈત્રેળ = ચૈત્રવડે કટ કરાય છે. +તે - તિબ્ તમ્..... ૩-૩-૬ થી તે પ્રત્યય.
+ય+તે क्रियते રિ:શક્યા... ૪-૩-૧૧૦ થી ૠ નો ર.
સકર્મક એવા હ્ર ધાતુથી કર્મણિ પ્રયોગમાં આત્મનેપ૬ આ સૂત્રથી થયું.
-
-
-
r સામાન્યથી કર્મમાં દ્વિતીયા વિભક્તિ થાય છે. પણ અહીં કર્મણિ પ્રયોગમાં કર્મ ઉક્ત થતું હોવાથી હે ારજે પ્રથમા સ્વાત્” થી નાન:...૨-૨-૩૧ થી ૮ શબ્દને પ્રથમા વિભક્તિ થઈ છે. કર્મણિ પ્રયોગમાં આ રીતે કર્મ ઉક્ત થવાથી સર્વત્ર કર્મને પ્રથમા વિભક્તિ થશે.
(૨) વાળ: ટ: ચૈત્રેળ ચૈત્રવડે કટ કરાતો હતો.
कृं+कान તંત્ર વસુ... ૫-૨-૨ થી ાન પ્રત્યય.
+ઞાન
વિર્ધાતુ.... ૪-૧-૧ થી ધાતુ દ્વિત્વ.
ककृ+आन
ૠતોઽત્ ૪-૧-૩૮ થી પૂર્વનાં ૠ નો અ.
चकृ+आन
ડશન્ ૪-૧-૪૬ થી નો ૬.
चक्रान વર્ગાવે... ૧-૨-૨૧ થી ૠ નો ર્.
–
ય: શિતિ ૩-૪-૭૦ થી (7) પ્રત્યય.
-
-જીવí... ૨-૩-૬૩ થી ૬ નો .
चक्राणः
અહીં સકર્મક એવા પ્રત્યય થયો છે.
ધાતુથી કર્મમાં પરોક્ષ ભૂતકૃદન્તનો હ્રાન
